۳-۳- مراحل محاسبه محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار CO2
۳-۳-۱- ماتریس ضرایب فزاینده CO2
رابطه (۷) محاسبه ضرایب فنی تولید داخلی را در یک اقتصاد فرضی ۳ بخشی نشان می دهد.
(۷) ]= = [
سپس ماتریس معکوس لئونتیف^[۹۴]، در رابطه (۸) نشان داده شده که با محاسبه حاصل می شود:
= =
ماتریس فوق ضرایب فزاینده تولید داخلی را نشان می دهد جمع ستون ماتریس مذکور بیان می کند که پس از افزایش یک واحدی تقاضای نهایی بخشی چه میزان منجر به افزایش تولیدی آن بخش به طور مستقیم وغیر مستقیم در کل اقتصاد می گردد.
مرحله بعدی محاسبه co2 منتشر شده در اثر افزایش تقاضای نهایی و یا ضرایب فزاینده co2 است به این منظور نیاز است که ضرایب مستقیم co2 محاسبه گردد.
[ = =[ ](۹)
نشان می دهد به ازای ارزش یک واحد تولید در یک بخش چ میزان co2 به طور مستقیم منتشر می شود. با ضرب ضرایب مستقیم co2 در ماتریس ضرایب فزاینده تولید، ماتریس ضرایب فزاینده co2 داخلی محاسبه می گردد:
[ ]= = (۱۰)
ماتریس ضرایب فزاینده CO2 داخلی بیان می کند به ازای افزایش یک واحد به ارزش یک میلیارد ریال تقاضای نهایی، چه میزان CO2 به صورت مستقیم و غیر مستقیم در کل اقتصاد منتشر می شود.
۳-۳-۲-محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 داخلی
با پیش ضرب نمودن ماتریس حاصل از رابطه (۱۰) در ماتریس قطری تقاضای نهایی داخلی، ماتریسی بدست می آید که جمع عناصر سطری آن، میزان محتوای co2 ای که به طور مستقیم و غیر مستقیم در اثر تامین تقاضای نهایی داخلی منتشر شده است را نشان می دهد:
[ ]= = = (۱۱)
۳-۳-۳-پیوند محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار دی اکسید کربن با تجارت بین الملل
در صورتی که با یک اقتصاد بسته رو برو باشیم تحلیل فوق برای محاسبه محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار CO2 در تولید کالا و خدمات کافیست، زیرا کاملاً برای تامین مصرف داخلی است و منشا بومی دارد. اما در یک اقتصاد باز، تجارت بین الملل به شکل واردات و صادرات کالا و خدمات نقش کلیدی را در میزان انتشارco2 ایفا می کند بنابراین لازم است میزان محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 در اثر تولید کالا و خدمات صادراتی و وارداتی نیز منظور گردد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۳-۳-۱- محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار CO2 در اثر تولید کالا و خدمات صادراتی
رابطه (۱۲) میزانco2ای که به طور مستقیم و غیر مستقیم در جهت تامین تقاضای نهایی خارجی در اثر تولید کالا وخدمات صادراتی منتشر می شود را با نماد] [ نشان می دهد، در واقع همان محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 صادراتی است که با پیش ضرب نمودن ماتریس ضرایب فزاینده co2 در ماتریس قطری صادرات هر بخش محاسبه می شود در حقیقت هر درایه ماتریس ستونی نهایی، محتوای مستقیم و غیر مستقیم co2 منتشر شده در داخل در اثر تولید کالاها و خدمات صادر شده هر بخش و مجموع این مقادیر محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 کل کالاها و خدمات صادراتی می باشد.
[ ] = = (۱۲)
۳-۳-۳-۲-محتوای مستقیم وغیر مستقیم انتشار co2 در اثر واردات کالا و خدمات
در مقایسه با سنجش محتوای صادرات co2 در چارچوب جدول داده- ستانده، سنجش محتوای مستقیم و غیر مستقیم co2 در تولید کالا ها و خدمات واردات به دلایل زیر پیچیده تر است:
نخست آنکه ماهیت و جایگاه واردات در نظام حسابداری داده- ستانده بایستی مشخص گردد واردات کالاها از نظر ماهیت به دو نوع واردات رقابتی و غیر رقابتی تقسیم می شود در این پایان نامه فرض واردات رقابتی(اگر همان میزان کالای وارداتی در داخل تولید شود به همان میزان co2 منتشر شده، در داخل ایجاد آلودگی می کند) مبنای اندازه گیری قرار می گیرد. چرا که در چارچوب این فرض، فرض برابری تکنولوژی موجود در کشور واردکننده و سایر کشور های صادر کننده که ریشه در نظریات تجارت بین الملل دارد را فراهم می کند(سانچز و دوارت،۲۰۰۴;کوندو و دیگران، ۱۹۹۸). دوم، با توجه به تمرکز در نظام حسابداری جدول داده-ستانده، با تفکیک وارداتی، واردات به دو گروه واردات واسطه ای و سایر واردات تقسیم می شود تحت این شرایط، میزان co2 ای که در هر گروه از واردات منتشر می شود قابل سنجش است در این روش با توجه به ساختار اقتصاد ایران مقصدی برای صادرات، یعنی واردات برای صادرات مجدد در نظر گرفته نمی شود.
۳-۳-۳-۲-۱-محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 در اثر واردات کالا و خدمات نهایی
با بهره گرفتن از رابطه (۱۳)، و با پیش ضرب ماتریس ضرایب فزاینده co2 در ماتریس قطری واردات نهایی، به طور مستقیم و غیر مستقیم میزان co2 ناشی از تولید این نوع محصولات که برای تامین تقاضای نهایی داخلی منتشر شده است، محاسبه می گردد که همان محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 واردات نهایی است:
[ ]= = (۱۳)
۳-۳-۳-۲-۲- محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 دراثر واردات کالا وخدمات واسطه ای
با فرض اینکه پس از تفکیک واردات واسطه ای و سایر واردات، ماتریس مبادلات واردات واسطه ای بین بخشی بدست آمده به صورت زیر حاصل شده باشد، به طوری که سطرها مربوط به بخش خارجی و ستون ها نیز مربوط به بخش داخلی باشد:
[m]=
برای محاسبه co2 وارداتی که در اثر تولیدکالای واسطه ای منتشر شده است و برای تولید در هر بخش به کاربرده می شوند، با پیش ضرب نمودن ماتریس ضرایب فزاینده co2 در ماتریس قطری واردات بین بخشی بدست می آید:
[ ] = = (۱۴)
رابطه فوق محتوای CO2 واردات واسطه ای را در بخش های مختلف اقتصادی نشان می دهد حال آن که در عمل بخشی از تولید به مصرف نهایی می رسد و بخشی دیگر صادر می شود. برای محاسبه محتوای مستقیم و غیر مستقیم co2 ناشی از واردات واسطه ای که به مصرف تقاضای نهایی داخلی رسیده است، ماتریس حاصل از رابطه(۱۴) را در ماتریس حاصل از نسبت تقاضای نهایی داخلی به ستانده هر بخش پیش ضرب می کنیم:
[ ]= = (۱۵)
۳-۳-۳-۳-ترازتجاری محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشارco2
اختلاف میزان محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 صادراتی و میزان محتوای co2 وارداتی (متشکل از واردات نهایی و واسطه ای)، وضعیت تراز تجاری محتوای مستقیم و غیر مستقیم co2 هر کشور را نشان می دهد، در صورتی که مقدار محتوای co2 وارداتی بیشتر از مقدار صادر شده باشد؛ کسری تجاری co2 وجود دارد و کشور وارد کننده خالص co2 خواهد بود و بالعکس. اگر تراز تجاری محتوای مستقیم و غیر مستقیم co2 (DICCB) مثبت باشد حاکی از آن است که میزان co2 ای که در اثر تولید محصولات صادراتی به طور مستقیم و غیر مستقیم در داخل کشور منتشر می شود بیشتر از میزان co2 ای است که در اثر واردات محصولات انتشار یافته است به عبارت دیگر صادرات بیشتر به بهانه توسعه بیشتر باعث ایجاد آلایندگی و تخریب بیشتر محیط زیست در داخل کشور شده است از این رو بهتر است که در نوع محصولات صادراتی تجدید نظر شده و یا با مدیریت صحیح تقاضای انرژی، بهره گیری بیشتر از انرژی های پاک و با ایجاد نوآوری های تکنولوژی، تغییرات مناسب در ساختار تولید محصولات صادراتی به وجود آید و از انتشار آلایندگی در داخل کشور بکاهد. حال اگر تراز تجاری منفی شود به عبارتی واردات محصولات آلاینده بر بیشتر از صادرات آن بوده باشد، با توجه به فرض واردات رقابتی در این پایان نامه، بهتر است محصولاتی که کسری تجاری co2 دارند وارد شوند تا اینکه در داخل کشور آن ها تولید گردند.
[DINCC]= = (۱۶)
۳-۴- مثال عددی
به منظور معرفی بهتر روش شناسی بکار رفته در این پژوهش، اقتصاد سه بخشی شامل بخش کشاورزی، صنعتی و خدمات برای محاسبه محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار CO2 و جزئیات آن فرض می شود که در جدول شماره (۳-۲) آمده است.

جهت بدست آوردن ضرایب فزاینده تولید جدول داده – ستانده فوق، ابتدا ماتریس ضرایب فنی محاسبه می شود:
[ ]=Ad=
پس از محاسبه ماتریس ضرایب فنی می توانیم ماتریس ضرایب فزاینده یا معکوس لئونتیف را محاسبه نماییم:
ماتریس فوق ضرایب فزاینده تولید داخلی را نشان می دهد. جمع ستونی ماتریس مذکور بیان می کند، افزایش یک واحدی تقاضای نهایی داخلی یک بخش به چه میزان منجر به افزایش تولید آن بخش در اقتصاد داخل می گردد. مثلاً یک واحد افزایش در تقاضای نهایی در بخش کشاورزی، بطور مستقیم و غیر مستقیم ۲.۲۴ واحد تولید در کل اقتصاد را افزایش می دهد. گام بعدی محاسبه میزان مستقیم و غیرمستقیم انتشار co2 در اثر افزایش یک واحد یه ارزش یک میلیارد ریال تقاضای نهایی است. برای این منظور لازمست که ضرایب مستقیم co2 محاسبه گردد.

عناصر ماتریس سطری نشان می دهد، به ازای ارزش یک واحد به ارزش یک میلیارد ریال تولید در یک بخش چه میزان co2 به طور مستقیم منتشر می شود مثلا در بخش کشاورزی به ازای یک واحد تولید به ارزش یک میلیارد ریال، به طور مستقیم ۰.۰۷ میلیون تن co2 منتشر می شود. با ضرب ضرایب مستقیم co2 در ماتریس ضرایب فزاینده تولید، ماتریس ضرایب فزاینده co2 بدست می آید:
جمع ستونی این ماتریس که به صورت بردار سطری نشان داده می شود برابر است با:
ارقام بردار فوق نشان می دهند که به ازای افزایش ارزش یک واحد در تقاضای نهایی بخش ها، به طور مستقیم و غیر مستقیم چه میزان انتشار co2 در کل اقتصاد افزایش می یابد. به عنوان نمونه به ازای افزایش یک واحد به ارزش یک میلیارد ریال در تقاضای نهایی بخش کشاورزی، به طور مستقیم و غیر مستقیم ۰.۵۶ میلیون تن انتشار co2 در کل اقتصاد افزایش می یابد. حال محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 داخلی از رابطه زیر بدست می آید:
[ ]=
ارقام بدست آمده میزان محتوای مستقیم و غیر مستقیم co2 منتشر شده ناشی از اثرات تقاضای نهایی داخل است. به عنوان مثال بخش کشاورزی برای تامین ۴۵ میلیارد ریال تقاضای داخلی خود ۵.۹۷ میلیون تن co2 به طور مستقیم و غیر مستقیم منتشر کرده است.
با پیش ضرب نمودن ماتریس ضرایب فزاینده co2 در ماتریس قطری صادرات و جمع سطری ماتریس بدست آمده، محتوای مستقیم و غیر مستقیم co2در اثر تولید کالا و خدمات صادراتی حاصل می شود برای نمونه،
=
بخش کشاورزی در جهت تامین ۳۵ میلیارد ریال صادرات، به طور مستقیم و غیر مستقیم تقریباً ۴.۰۳ میلیون تن co2 منتشر کرده است.
همان طور که در بخش پیشین اشاره نمودیم، محاسبه محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 در واردات نهایی(واردات مصرفی و سرمایه ای) و همچنین واردات واسطه ای نسبت به محتوای co2صادراتی پیچیده تر است. علت اصلی این است که واردات به یک کشور در واقع صادرات از چند کشور و یا مناطق مختلف جهان است. کالا و خدماتی که در این کشور ها و یا مناطق مختلف جهان تولید می شوند و به کشور مورد نظر صادر می شوند دارای تکنولوژی های مختلف تولید هستند وجود این تفاوت ها، به علت فقدان آمار و اطلاعات مورد نیاز، قابلیت مدل سازی برای یک جدول داده- ستانده کشور وارد کننده غیر ممکن می سازد(Wiedmann et al,2007). برای برون رفت از این مسئله مناسبترین راه این است که فرض شود واردات از نوع رقابتی است این فرض، برابری تکنولوژی تولید داخلی کشور را با تکنولوژی تولید کالا و خدمات واردتی فراهم می کند. در چارچوب فرض مذکور، منظور از محتوای co2 وارداتی این است که اگر همان میزان واردات در داخل تولید شود به همان اندازه منجر به انتشار co2 می شود.
با توجه به توضیحات فوق، برای محاسبه محتوای مستقیم و غیر مستقیم co2 در اثر تولید کالای وارداتی نهایی، ماتریس ضرایب فزاینده co2 در ماتریس قطری واردات کالای نهایی پیش ضرب می شود، مثلاً برای بخش صنعت، co2منتشر شده ۱۲.۵۲ میلیون تن است، یعنی در اثر تولید کالا و خدمات وارداتی نهایی بخش خدمات ۱۲.۵۲ میلیون تن co2 منتشر کرده است:
[ ]= =
علاوه بر محتوای مستقیم و غیر مستقیم co2 ناشی از واردات نهایی، بخش های اقتصادی در فرایند تولید خود از واردات واسطه ای نیز استفاده می کنند، اگر این نوع از واردات در داخل تولید شود، میزان co2 مستقیم و غیر مستقیم منتشر شده ناشی از آن به صورت زیر محاسبه می گردد.