ساختار و سازمان گروه

هدف : برای کار گروهی بسیار مهم است زیرا اولا جهت مشخصی پیش پای مشاور و مراجعان قرار می‌دهد و ثانیاً برای درمانگران این امکان را فراهم می‌کند که در خاتمه کار با توجه به هدفی که در پی آن بوده است ، میزان موفقیت و پیشرفت کارگروه را برآورد نماید . ‌بنابرین‏ لازم است مشاور یا درمانگر هدف روشنی از تشکیل گروه داشته باشد در غیر این صورت عمل او از مرحله انتخاب اعضا تا آخر به صورت هر چه پیش آید می رود که در این صورت امیدی به موفقیت یا نتیجه بخش بودن آن نمی توان داشت . برای تعیین هدف ، دو راه عمده وجود دارد . یکی اینکه درمانگر چه می‌خواهد بکند ، که در این صورت فقط کسانی را که مناسب گروه او هستند برای کار خود می پذیرد . دوم این که درمانگر در چهار چوب یک نهاد یا سازمان مشخصی مثل مدرسه کار می‌کند که در این صورت باید دریابد تشکیل چه نوع گروه هایی مورد نیاز مراجعان مشخص او ، در چهار چوب این سازمان است (ثنایی ، ۱۳۶۳ ) .

عده ای هدف های مشاور گروهی را به دو مقوله تقسیم می‌کنند که عبارت از هدف های کلی و فردی است . هدف های کلی به مقاصد عمومی گروه و دلایل تشکیل گروه اطلاق می شود هدف های فردی به تک تک اعضاء و زندگی خصوصی ایشان مربوط می شود . البته این دو هدف نمی باید با هم در تناقض باشند . با این همه ، در جریان عمل و کار گروهی ، درمانگر و گروه باید در برآوردن هدف های شخصی اعضاء در عین حفظ خط اصلی حرکت گروه ، از انعطاف کافی برخوردار باشند (همان منبع ) .

شرایط انتخاب اعضاء ، اندازه ، تعداد جلسات و گروه درمانی

انتخاب افراد برای دریافت گروه درمانی از جمله مهم ترین مراحل فرایند کار است . معمولا افراد با علاقه ها و انگیزه های متفاوتی ممکن است برای حضور در گروه مراجعه کنند . به طور کلی رعایت نکات زیر در انتخاب افراد مناسب که مورد توافق اکثر درمانگران گروهی می‌باشد ، توصیه می شود :

1. 1. مراجعان باید از انگیزه کافی برخوردار بوده ، و تمایل به تغییر داشته باشد .

1. 1. هوشی در سطح متوسط داشته باشد .

1. 1. از سواد کافی برخوردار باشد .

1. 1. مراجعان به روان درمانی گروهی معتقد باشد و آن را یک روش درمانی دست دوم یا کم ارزش تر از درمان انفرادی به حساب نیاورد . بین اعضاء گروه تشابهاتی وجود داشته باشد .

1. مراجع از مهارت های مفهومی و کلامی برخوردار باشد .

درضمن مراجعن وجود دارند که شاید از درمان گروهی نتیجه نگیرند . این مراجعین شامل :

1. 1. مراجعین افسرده

1. 1. روان گسستان

1. 1. مراجعین مبتلا به ضایعات مغزی

1. 1. افراد مبتلا به پارانوئید پ

1. 1. شخصیت های ضد اجتماعی و خود شیفته

1. 1. افراد مبتلا به هیپوکندریا

1. 1. مراجعین اسکیزوفرن

1. 1. اختلال دو قطبی

1. 1. افسردگی ثانویه بر یک اختلال روانپزشکی عمده

1. افراد مبتلا به بیماری جسمی عمده ( فری ، ۱۹۹۹) .

بعضی از درمان های شناختی – رفتاری مدت ۱۰ تا ۱۶ هفته درمان را برای ایجاد تغییر در نظر می گیرند. الزام به شرکت هفتگی در گروه برای مدت ۱۲ ماه یا بیشتر خارج از حد توان بسیاری از اشخاص است . طول مدت جلسات گروهی را اکثر روان درمانگران گروهی بین ۶۰- ۴۵ دقیقه در نظر می گیرند.

لیکن حداکثر زمان ۸۰ تا ۹۰ دقیقه می‌باشد زیرا اکثر درمان جویان در طول مدت ۹۰ دقیقه دجار خستگی گرسنگی و عدم علاقه می‌شوند . اکثر روان درمان گران ، وجود هفته ای یک جلسه را ترجیح می‌دهند .چون افراد با بهره گرفتن از این زمان می‌توانند تعامل ها ، آموزش های غیر مستقیم ، یادگیری های بین فردی و گروهی، تخلیه های روانی ، تکالیف خانگی و غیره را انجام داده و با بینش و دانش و نگرش جدیدی در جلسه های بعدی شرکت کنند .

برحسب شرایط و تغییرات درون گروهی یا مقتضیات ویژه مانند استرس بحران فراگیر گروهی ، نیاز های افراد وغیره می توان تعداد جلسات را کم یا زیادکرد . البته هر چه فاصله جلسات کوتاه تر باشد ، میزان همبستگی بیشتر خواهد بود و اعضاء احساس نزدیکی بیشتری خواهند کرد . اما جلسات مکرر روزانه نمی تواند این همبستگی را ایجاد کند . حالت های متعادل تر، حداکثر هفته ای دو جلسه است و جلسه های ماهانه به جهت فاصله زیاد ، یادگیری و تعامل ها را به فراموشی می سپارد (اسلامی نسب ، ۱۳۷۴).

اندازه یا حجم گروه به عواملی بستگی دارد :

1. 1. وجود یا فقدان افراد پرحرف ، پرخاشگر و مسلط

1. 1. وجود یا فقدان افراد منزوی ، اسکیزوئیدی و ساکت

1. 1. تعامل کافی بسیار مهم است .

1. 1. سن اعضاء

1. نوع انتخابی گروه درمانی

بسیاری از درمانگران حد متوسط تعداد افراد گروه رابین ۸ تا ۱۲ نفر ذکر کرده‌اند . این در حالی است که کاپلان و سادوک معتقدند که گروه درمانی با ‌گروه‌های کوچک مثل ۳ نفر و ‌گروه‌های بزرگتر تا ۱۵ نفر نیز موفق بوده است . (همان منبع) .

ویژگی های رهبر گروه

از مؤلفه‌ های مهم درمان ، درمانگر و اتمسفر شخصیتی او در گروه است . برای درمان گر اسامی گوناگونی چون تسهیل گر ، هدایت کننده ، آموزش دهنده ، تسریع گروه غیر آورده اند . اما باید گفت که او بیش از یک کارشناس ساده است (کاپلان و سادوک ، ۱۳۷۹) .

روان درمانگر آموزش دیده روش های مختلف را می‌داند و دارای توان همدلی ، صمیمیت و احترام است .

درمانگر رهبر باید روان شناسی بالینی با تجربه ای باشد که مهارت های بالینی خوب از قبیل مهارت های مدیریت گروه و مهارت های روانی – تربیتی نیز داشته باشد رهبر گروه بایستی ارائه کننده ای فرهمند باشد و توانایی ارتباطی اثربخش و ارائه یک باور درمانی را داشته باشد اما در همان حال باید غیر دفاعی ، قابل اعتماد و صریح باشد ، کسی که برنامه ها را ارائه می‌دهد باید آشنایی زیادی هم با برنامه و هم با نظریه های زیر بنایی آن داشته باشد . مهارت های مدیریت گروه نیز مهم اند . اگر درمانگر رهبر قادر گروه را کنترل کند، ممکن است (کاپلان و سادوک ، ۱۳۷۹) .

روان درمانگر آموزش دیده روش های مختلف را می‌داند و دارای توان همدلی ، صمیمیت و احترام است .

درمانگر رهبر باید روان شناسی بالینی با تجربه ای باشد که مهارت های بالینی خوب از قبیل مهارت های مدیریت گروه و مهارت های روانی – تربیتی نیز داشته باشد . رهبر گروه بایستی ارائه کننده ای فرهمند باشد و توانایی ارتباطی اثر بخش و ارائه یک باور درمانی را داشته باشد اما در همان حال باید غیر دفاعی ، قابل اعتماد و صریح باشد . کسی که برنامه ها را ارائه می‌دهد باید آشنایی زیادی هم با برنامه و هم با نظریه زیر بنایی آن داشته باشد . مهارت‌های مدیریت گروه نیز مهم اند . اگر درمانگر رهبر قادر نباشد گروه را کنترل کند ، ممکن است برخی از شرکت کنندگان تلاش کنند که در تعاملات گروه مسلط شوند . در این صورت وقت زیادی را صرف برخورد با مسائلی می‌کند که ضرر و زیانش با دیگران است (فری ، ۱۹۹۹) .

تعریف روان درمانی گروهی ^[۹۳]