سفر و گردشگری از دیر باز با آدمی عجین بوده است. نخستین دلایل سفر از جایی به جای دیگر در انسان‌های ابتدایی بر اساس جستجوی غذا و فرار از دشمن شکل گرفت. بشر نخستین سفر را بر اساس یک غریزه درونی و با الهام از فرار حیوانات و یا کوچ پرندگان آموخت.
در گذر تاریخ و شکل‌گیری مدنیت و تمدن در گوشه‌هایی از دنیا دلایل حرکت از جایی به جای دیگر شکل دیگری به خود گرفت. انگیزه‌ها تغییر یافت و سفر به معنای امروزی پایه‌گذاری شد. بر این اساس سفر و گردشگری در گذر تاریخ را می‌توان در چهار مقطع تاریخی دوران باستان، قرون وسطی، رنسانس و دوران معاصر بررسی کرد.
۲-۲-۲٫ سفر و گردشگری در دوران باستان
مردم متعلق به تمدن‌های ماقبل تاریخ با این انگیزه مسافرت می‌کردند که بتوانند غذا به دست آورند، از خطر دوری جویند یا به مناطقی که دارای آب و هوای مساعدتری است نقل مکان کنند، با افزایش مهارت و کسب فنون، نیاز انسان به زندگی بدوی و خانه بدوشی کاهش یافت و دوره های بعد انسان با انگیزه تجارت و تهاتر کالا مسافرت می‌کرد. در حالی که امپراتوری‌های عهد باستان در قاره های آفریقا، آسیا و خاور میانه رشد می‌کردند، ساختار زیر بنایی ایجاب می‌کرد که جاده سازی شود راه های آبی به وجود آید و برای ساده تر شدن مسافرت وسایل نقلیه تهیه گردد، آغاز مسافرت‌های رسمی دولتی، خود نتیجه مستقیم اقدامات حکام مناطق مختلف بود که نمایندگان خود را به مکان‌هایی دور دست اعزام می‌نمودند تا جنگ قبیله ای را اداره کنند و از شهروندان مالیات و خراج بگیرند.برای اولین بار در مصر بود که خاندان سلطنتی برای تفریح از این جاده‌ها و مسیرها عبور کردند و این امر موجب گسترش جاده‌ها و به وجود آمدن کاروانسراها شد ، بعدها با به قدرت رسیدن امپراتوری آسوری ها این مسافرت‌ها با شدت بیشتری همراه بود و پس شکست دادن امپراتوری آسوری به وسیله‌ی ایران ، موجب به وجود آمدن مسیرهایی طولانی شد و حتی ایرانی‌ها کالسکه‌هایی برای حمل مسافر ساختند و در مسیرها علامت‌هایی برای شناسایی مسیر برای مسافران ایجاد شد .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
یونانیان از دو جهت توانستند نقش مؤثری در جهانگردی ایفا کنند ، یک ، با ضرب سکه دیگر مسافران مجبور نبودند برای خرید کالا معاوضه کنند و با خود از مبدأ حرکت کالا حمل کنند ، دو ، با گسترش زبان یونانی دیگر بیشتر مردم مشکل زبان نداشتند و به راحتی قادر به برقراری ارتباط بودند . در آن زمان سفر به یونان از رونق بسیار خوبی برخوردار بود که بیشتر سفرها هم به وسیله کشتی و از طریق دریا انجام می‌شد .
رومیان برای استفاده از هوای آفتابی به مصر می‌رفتند و مردم مصر هم برای دیدن باران و استفاده از هوای خنک به روم می‌رفتند .جالب است بدانید فردی به نام پوسانیاس که اهل یونان بود ، در ۱۷۰ میلادی کتاب ده جلدی با نام راهنمای یونان منتشر کرد تا مسافران را به ویژه رومی‌ها را راهنمایی کند ولی رومیان برعکس به مصر سفر می‌کردند . در گذشته هم جهانگردان مانند جهانگردان امروزی میل زیادی به خرید اجناس داشتند و مسئله‌ی پنهان کردن کالاهایی که از گمرک وارد کشور می‌شد امری عادی بود . که این وضع هنوز هم ادامه دارد ، زیرا در آن زمان ۲۵ درصد واردات به عنوان عوارض گمرکی ضبط می‌گردید .
۲-۲-۳٫ سفر و گردشگری در قرون وسطی
سده پنجم تا چهاردهم میلادی را قرون وسطی می‌نامند در این دوره مسافرت و تجارت رونق خود را از دست داد زیرا جاده‌ها تقریباً از بین رفته و شرایط مسافرت بسیار مشکل و حتی خطرناک شده بود. در طی این دوره‌ها، کلیساهای مسیحی نخستین انگیزه را برای مسافرت به وجود آوردند زیرا صومعه های زیادی در نقاط مختلف پراکنده بود و راهبان و کشیشان مسیحی مردم را تشویق به زیارت این مکان‌ها می‌کردند و در سده چهاردهم، مسافرت به قصد زیارت به صورت یک پدیده انبوه و سازمان یافته در آمد، که شبکه بزرگی از سازمان‌های خیریه با مقامات و افراد متعلق به طبقات بالای جامعه آن را تشویق می‌کردند.
در نیمه‌ی دوم سده‌ی سیزدهم میلادی ، مارکوپولو مسیری از اروپا به آسیا تعیین کرد . او در چین ، پی به یک سیستم جاده ای بسیار عالی ، که برای اولین بار در زمان سلطنت خانواده چو ساخته شده بود ، برد . مارکوپولو کتاب خود را بر مبنای این سفر نوشت و این کتاب نخستین منبع اطلاعاتی غرب درباره‌ی زندگی شرق در آن دوران قرار گرفت . نخستین مسافرت کاروانی مربوط به کاروانی است که در سده‌ی پانزدهم از ونیز به بیت‌المقدس می‌رفت .
۲-۲-۴٫ دوران رنسانس
قرن ۱۴ تا ۱۷ میلادی را رنسانس می‌نامند و این دوران تحولات گردشگری از رنسانس تا جنگ جهانی دوم را شامل می‌شود. علم، آموزش، فرهنگ و هنر حرف نخست را در دوران رنسانس می‌زنند. مسافرت‌ها اغلب ۲ تا سه ساله است و سفرهای سیاسی و تورهای دانشگاهی به عنوان مهم‌ترین گونه‌های سفر مطرح می‌شوند.
همچنین سفرهای اکتشافی اروپاییان در این دوران به اوج می‌رسد. در دوران رنسانس ریشه گردشگری امروزی شکل گرفت و این امر با توسعه گراند تورها در قرن ۱۷ و ۱۸ میلادی آغاز شد.
گراند تورها تورهایی مخصوص اشراف‌زادگان و نجیب‌زادگان انگلیسی بود که توسط ملکه الیزابت دوم راه‌اندازی شدند. این افراد در تورهای ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفره، ۲ تا سه سال در سفر بودند تا با نحوه اداره کشورهای دیگر آشنا شوند. آن‌ها سپس به کشور خود باز می‌گشتند و علوم آموخته شده را در کشورشان به کار می‌بستند.
در دوران رنسانس همچنین نخستین مسافرت کاروانی در قرن ۱۵ میلادی انجام شد که از ونیز به بیت‌المقدس مسافران را جا به جا کردند. برگه‌های اعتباری نیز در همین دوران شکل گرفت. همچنین راهنمای سفر گراند تورها در سال ۱۷۷۸ که توسط توماس‌نوگنت به رشته تحریر درآمد، مهم‌ترین و پرفروش‌ترین کتاب در دوران رنسانس شناخته شد.
۲-۲-۵٫ انقلاب صنعتی
انقلاب صنعتی که از سال ۱۷۵۰ تا ۱۸۵۰ ادامه یافت پایه و اساس گردش‌های دسته جمعی را ( بدان گونه که امروز ما با آن آشنا هستیم) به وجود آورد، در این دوره کارگران ساده کشاورزی که در مناطق روستایی وجود داشتند رهسپار شهرها و کارخانه های تولید شدند و با شیوه ای از زندگی که نمونه های آن را در این زمان مشاهده می‌کنیم آشنا گردیدند همین مسئله باعث شد که آن دوره شاهد تغییرات ژرف اقتصادی و اجتماعی باشد. همچنین انقلاب صنعتی موجب گسترش طبقه میانی اجتماع گردید و این طبقه توان بیشتری را برای تفریح و مسافرت پیدا کرد. ابتدا مسافرت‌ها یک روزه بود چون هنوز مردم از درآمد کافی برخوردار نبودند و روز های کاری هفته پنج روز نشده بود . با این روندی که به وجود آمده بود ، دیگر مسافرت به افراد مرفه اجتماع تعلق نداشت و مردم متوسط جامعه هم قادر به سفر بودند ، با زیاد شدن مسافران به تعداد میهمان‌خانه‌ها که در گذشته فقط در اختیار افراد ثروتمند بودند اضافه شد ، هر چند که طبقه متوسط پول زیادی خرج نمی‌کردند ولی تعداد روزافزون آن‌ها این کمبود را جبران می‌کرد .
۲-۲-۶٫ دوران معاصر
مجموعه ای از تمایلات حرکت، دسترسی یافتن به امکانات و توانایی‌های مالی (بر روی هم) مسافرت توده‌ها را امکان پذیر ساخت و تکنولوژی‌های نوین مثل خطوط هواپیمایی، کامپیوتر، ارتباطات ماهواره ای باعث شد که سده بیستم شیوه زندگی، کار، بازی و تفریح افراد را دگرگون سازد. پیشرفت تکنولوژی باعث شد که به دلایل متعدد بر میزان مسافرت، گردش و جهانگردی افزوده شود. این پدیده توانست زمان تفریح را افزایش دهد، درآمدها را بالا ببرد، ارتباطات را تقویت کند و شیوه های کارآمدی از حمل و نقل ارائه نماید. در هزاره سوم صنعت جهانگردی و مسافرت به صورت یکی از صنایع با رشد سریع در سیستم اقتصاد جهانی در آمده است.هر سال بر بودجه‌ی جهانگردی خارجی افزوده می‌شود ، به طوری که در سال ۱۹۹۵ بودجه ای که صرف جهانگردی خارجی شد ، بیشتر از سه برابر بودجه ای بود که صرف امور دفاعی می‌شد امروزه جهانگردی و مسافرت به صورت یکی از پایه های استوار سیستم اقتصاد جهانی درآمده است .
امروزه جهانگردی فقط مختص خانواده های مرفه و ثروتمند نیست ، بلکه میلیون‌ها نفر از مکان‌های تازه ، دیدن کرده و علاقه‌مند به شناخت هرچه بیشتر محیط زندگی خود و کسب تجربیات جدید هستند . در حالی که عصر جدیدی از جهانگردی آغاز شده است و سیر تکاملی خود را می‌پیماید ، تعداد زیادی از عوامل برون زا بر آن اثر خواهند گذاشت . پیشرفت‌های اقتصادی و مالی ، پیشرفت‌های فناوری و نوآوری‌ها ، مسائل مربوط به محیط زیست از عواملی هستند که بر بخش اداره مسافرت و جهانگردی و تولید محصولات تأثیر می‌گذارند. (وای گی ،۱۳۷۷،ص۳۵)
۲-۲-۷٫ نخستین‌های گردشگری
سده ۱۶ تا ۱۹ میلادی انواع مختلف کشتی‌های مسافرتی ساخته شد. در نخستین سالهای سده ۱۹ کشتی بخار ساخته شد و مسافران توانستند سراسر اقیانوس اطلس را کمتر از چهار روز بپیمایند.
در سال ۱۸۴۱ «توماس کوک» نخستین تور مسافرتی دور دنیا را اجرا کرد. در آخرین سالهای سده ۱۹ راه‌آهن بزرگ‌ترین وسیله مسافرتی شد. در نخستین سالهای سده ۲۰ شرکت خودرو تولید انبوه خودرو را آغاز کرد و دولت آلمان و امریکا نیز اتوبان و بزرگراه ساختند.
در سال ۱۹۰۳ نخستین پرواز توسط برادران رایت با کیتی‌هاک انجام شد. پس از جنگ جهانی اول، مسافرت با هواپیما شیوه مسافرتی شد و اروپا در این زمان پیشگام بود. در طول جنگ جهانی دوم، مسافرت هوایی میان قاره‌ها انجام شد.
قطار سریع‌السیر برای نخستین بار در سال ۱۹۶۵ در ژاپن ساخته شد. در سال ۱۹۵۳ نخستین هواپیمایی که مسافران را جا‌به‌جا کرد هواپیمای دو موتور ملخ‌دار بود که ۲۱ مسافر را حدود ۳۰۵ کیلومتر جا‌به‌جا کرد. بوئینگ ۷۴۷ در سال ۱۹۷۰، تعداد ۵۰۰ مسافر را جا‌به‌جا کرد. هواپیمای کنکورد در سال ۱۹۷۶ آغاز به کار کرد که به دلیل هزینه بالای سوخت و سودآور نبودن و همچنین آلودگی صوتی کنار گذاشته شد.(خبرگزاری میراث آریا،۱۳۹۰)
۲-۲-۸٫ نخستین‌های صنعت هتلداری
صنعت تأمین غذا ۴ هزار سال پیش از میلاد مسیح یعنی در زمان امپراتوری رم شکل گرفت. در این زمان فروشگاه‌هایی برای عرضه غذا و نوشابه وجود داشت. در سده ۱۵ میلادی نیز مهمان‌پذیرهایی که جنبه بازرگانی داشتند در اروپا ساخته شدند.
نخستین مهمان‌پذیرها به نام «تختخواب و صبحانه» در خانه‌های شخصی شکل گرفت. در آخرین سالهای سده ۱۷ و آغاز سده ۱۸ میلادی نیز نخستین هتل‌های امروزی ساخته شدند. در سالهای پایانی سده ۱۸ برای نخستین بار واژه رستوران به کار برده شد. در سالهای پایانی دهه ۱۹۵۰ نیز هتل‌های بین‌المللی ساخته شدند. (خبرگزاری میراث آریا،۱۳۹۰)
۲-۲-۹٫ تاریخچه فناوری اطلاعات و گردشگری مجازی
کاربرد فناوری اطلاعات در صنعت گردشگری از زمانی گسترش یافت که حمل و نقل هوایی توسعه پیدا کرد و به دنبال آن فناوری‌های نوین ارتباطی نیز شکل گرفتند.سابقه فعالیت بازارهای الکترونیک به دهه ۱۹۶۰ بر می‌گردد.زمانی که شرکت‌های هواپیمایی آمریکایی سیستم‌های نگهداری جا را با هدف اعمال کنترل‌های ترافیکی مرتبط با مسافران مورد استفاده قرار دارند بدین ترتیب سیستم‌های کامپیوتری برای ذخیره جا در صنعت هواپیمایی سبب تحولات گسترده و تعیین کننده در عرصه فعالیت‌های گردشگری شد.
در ایران نیز با پیشرفت صنعت هواپیمایی و با تاسیس هواپیمایی ملی ایران(هما) تأثیر فناوری‌های نوین در صنعت گردشگری نمود پیدا کرد.
گردشگری مجازی[۱۳] مقوله جالبی است که حداکثر دو دهه از پدید آمدن آن نمی‌گذرد. گردشگری مجازی ، حضور در سرزمین دیجیتالی وب ، و مشاهده داده های صوتی ، متنی و تصویری از دنیای فیزیکی پیرامون ما است . دور دنیا که در نوشته ژول‌ورن ، نویسنده شهیر فرانسوی ، در هشتاد روز امکان پذیر شد ، امروز با ابر متن‌های اینترنتی ، با یک کلیک امکان پذیر است. دور دنیا با یک کلیک ، آرزویی بود که امروزه از مرحله آرزو به حقیقتی غیر قابل انکار مبدل شده است. (شفیع زاده،۱۳۸۵،ص۱۴)
۲-۲-۱۰٫ تاریخچه روابط عمومی نوین در جهان
اصطلاح روابـط عمومی به مفهوم کنونی نخستین بـار در سال۱۸۹۷ در سالنامه یـک مؤسسه راه آهن آمریکا مطرح شد و فعالیت آن بـه شکل کنونی از زمانی آغاز شد که مؤسسه های اقتصادی دولت‌ها افکار عمومی را در سرنوشت خود مؤثر دانسته و دریافتند که فقط از طریق روابط عمومی است که می‌توان اذهان عمومی را مجذوب کرده و به فعالیت خود رونق بخشند. در سال ۱۹۶۴ میلادی فاینانشنال تایمز از(روابـط عمومی) به عنوان صنعتی بـزرگ نام بـرد .هم اکنون روابط عمومی به ویژه در رشته‌هایی مانند علوم اجتماعی و مدیریـت مقام والایی کسب نموده و به عنوان یکی از شعب تخصصی علوم اجتماعی در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. هرچند روابط عمومی پیشینه ای به اندازه کل تاریخ دارد اما ابزارهایی که در این جهت مورد استفاده قرارگرفته شاهد تغییر و تحولاتی عمیق بوده است .به خصوص بعد از جنگ جهانی اول تـوجه خاصی به روابط عمومی علمی شد و در سالهای بـعد از جنگ دوم جهانی به این اهمیت افزوده شد .با نگاهی اجمالی بـه تاریخ روابط عمومی می‌توان گفت آغاز روابط عمومی بـه شکل سیستماتیک در سالهای ۱۹۰۰ به بعد شکل گرفت .
مرحله اول از ۱۹۰۰ تا ۱۹۱۴ میلادی بود و در این سال‌ها از یـک سو فساد مأموران مقامات دولتـی آمریکا موجب شد که جامعه درصدد رسوایی آن‌ها بر آید و از سوی دیـگر سازمان‌ها و مؤسسات تلاش می‌کردند با انتشار مطـالبی در روزنامه‌ها اعمال و اقدامات خود را در نـظرمردم بـا آب و تاب بیشتـری منعکس نمایند .
مرحله دوم به سالهای ۱۹۱۸-۱۹۱۴ میلادی بر می‌گردد ، در این سال‌ها دولت آمریکا درگیر مسائل جنگ جهانی اول بـود وسعی می‌کرد تا مقاصد جنگی و خواست‌های خود را توسط روابـط عمومی مرتبط با مردم قرار دهد .
مرحـله سوم دوره تـکامل روابـط عمومی در آمریکا بـه شـمارمی رود و بـه سالهای ۱۹۲۹ – ۱۹۱۸ برمی گردد . در ایـن سال‌ها مؤسسات صنعتی بـرای معرفی خود بـه انتشار مطالب وسیـع ، گسـترده و دامنه داری دست زدند زیرا برای آن‌ها در جنگ اول به اثبات رسیده بود که ارائه مطالب درباره موضوعی خاص در صورتی که از روی واقع بینی و بصیرت باشد افکار عمومی را تغییر داده و در جهت مثبت یا منفی سوق می‌دهد.
( لیوی لی )خبرنگار اقتصاد مطبوعات آمریکا نخستین کسی بـود که دفتر روابط عمومـی را به شیوه نوین امروزی درشهر نیویورک در سال ۱۹۰۶ تاسیس کرد و از همین روبـه پـدر روابط عمومی در سراسر جهان معروف است و اصول تکنیکی را که امروزه کارشناسان روابط عمومی بـه کار می‌برند ابداع نمود و اعتماد داشت تبلیغ و انتشار مطالب درباره شخص یـا سازمانی در صورتی کـه با عمل صحیح تایید و پشتیبانی نشود بی فایده خواهد بود . (سایت انجمن روابط عمومی ایران، ۱۳۹۰)
۲-۲-۱۱٫ تاریخچه روابط عمومی نوین در ایران
شیوه نـوین روابط عمومی در ایـران با ملی شدن صنعت نفت هـمزمان است ، سپـس وزارتخــانه ها و سازمان‌های زیادی به منظور نشر اخـبار و ارائه عملـکرد انجـام شده و ارتباط مردمـی و تسلط بر افکار عمومی و ایجاد ارتباط با رسانه های همگانی نیاز خود را در این زمینه احساس کرده و روابط عمومی را به شکل نخستین آن آغاز کردند.
نخستین روابط عمومی در ایران به طور رسـمی در مرداد ماه سال ۱۳۳۲ شمسی در شرکت سابق نفت ایران آغاز به کار کرد و اولین گردانندگان آن دکتر نطقی استاد علوم ارتباطات و شاعر و نویسنده معاصر مرحوم ابوالقاسم حالت بودند که بعداً استاد ابوالفضل مرعشی نیز به این جمع پیوست .
در بسیاری از سازمان‌ها و ادارات تا سال ۱۳۴۵ اداراتی به نام تبلیغات و انتشارات و یا انتشارات و اطلاعات فعالیت می‌کردند که از این تاریخ به بعد نام این ادارات به روابط عمومی تغییر کرد.در سـال ۱۳۴۵ مسئولان شرکت ملی نفـت ایران ، موسسه مطبـوعاتی کیـهان ، دانشگاه تهران و وزارت اطلاعات و جهانگردی وقت به فکر تاسیـس یک مرکز آموزش عالی برای رشته روابط عمومی افتادند .
این مرکز یک سال بعد افتتاح شد و بیش از صد نفر دانشجو از میان فارغ‌التحصیلان دوره دبیـرستان را جهت تحصیل در دوره لیسانس روابط عمومی پذیرفت این مرکز در آغاز نام مؤسسه عالی مطبوعات و روابط عمومی را برای خود برگزید .
این مؤسسه پس از چندی نام ( مؤسسه علوم ارتباطات اجتماعی ) را به خود گرفت و بعدها به ( دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی ) تغییر نام داد و تا سال ۱۳۵۸ به فعالیت مشغول بود . در طول ۱۳ سال فعالیت این دانشکده نزدیک به هزار نفر موفق به اخذ مدرک لیسانس روابط عمومی از آن شدند . ( سایت انجمن روابط عمومی ایران ،۱۳۹۰)
