۵- مهارت‌های درک اجتماعی و شناسایی ارزش‌های جامعه
۶- مهارت‌های مربوط به آشنایی با قوانین اجتماعی و استفاده از سرویس‌های اجتماعی
۷- مهارت‌های شغل یابی و حفظ شغل
۸- مهارت‌های پرکردن اوقات فراغت
۹- مهارت‌های مقابله ای (جلب حمایت دیگران ،ورزش وتربیت بدنی و تلاش در جهت استقلال مادی و معنوی آشنایی با روش حل مسئله و اصلاح باورهای غلط و …)(فاتحی زاده و همکاران۸۴)
مبانی نظری تحقیق
اگرچه در ادبیات جامعه شناسی بحث موبایل و ابعاد فرهنگی اجتماعی آن موضوعی جدید می‌باشد ولی با این وجود محققانی چند پیرامون آن نکاتی را بیان نموده اند که در این قسمت از نظرات این بزرگان به طور خلاصه نامی خواهیم برد و آن را پشتوانه نظری تحقیق خویش خواهیم کرد البته از آنجایی که یکی از وظایف اساسی جامعه شناسی مطالعه و تبیین دگرگونی‌های اجتماعی است در دوره معاصر پدیده تلفن همراه می‌تواند یکی از عوامل اصلی در تحولات و تغییرات فرهنگی اجتماعی و حتی سیاسی جوامع باشد و توانسته است نظر بسیاری از بزرگان این عرصه را به خود جلب نماید. لذا چون بنا بر این است که اصل را بر دیدگاهی بنهیم بنهیم لذا در ابتدا نظریات مربوط به ابعاد اجتماعی فرهنگی موبایل در قالب نظریه جامعه شبکه ای کاستلز ، نظریه آپاراتژئیست جیمز کاتز ، نظریه توسعه کارکردی موبایل هانس گسر ، دموکراتیزه شدن ارتباطات لئوپولدینا فورتو ناتی ، کنش ارتباطی و زیست جهانِ هابرماس ، و نظریه دگرگونی ارزشی اینگلهارت را با توضیحاتی مختصر به عنوان پشتوانه نظری تحقیق خویش قرار خواهیم داد. سپس در ادامه در خصوص متغیر وابسته تحقیق یعنی جامعه پذیری بخصوص از نوع مدرسه ای آن اشاراتی به نظرات بزرگانی که پیرامون آن دست به نظریه پردازی زده اند آورده خواهد شد.
-کاستلز و جامعه شبکه ای :
شاید به جرات بتوان گفت که با ورود جوامع به هزاره سوم میلادی و گذار ایشان از دوره ای به دوره تمدنی دیگر، بهترین تبیین برای این گذار را به جامعه شناس اسپانیایی معاصر نسبت دهیم که از این دوره به عنوان عصر اطلاعات نام برده است. وی در کتابی سه جلدی با همین نام که در دهه نود منتشر نمود به توصیف دگرگونی‌های اجتماعی ،سیاسی ، تکنولوژیکی عصر حاضر پرداخته است. در جلد اول این کتاب باعنوان ظهور جامعه شبکه ای ،کاستلز نقش بسیار مهمی را برای تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات در تغییر و تحولات اجتماعی معاصر قائل شده است.کاستلز بر این باور است که با ظهور تکنولوژی های نوین اطلاعاتی ارتباطاتی به‌تدریج بخش عظیمی از نیروی شاغل در زمینه‌های خدماتی و تولید اطلاعات و دانش مشغول به کار خواهند شد و وضعیت جدیدی در خصوص ساختار اجتماعی کشورها پیدا خواهد شد.جامعه شبکه ای کاستلز شکل جدیدی از نظم اجتماعی است که شامل شبکه ای از گره هاست (محورهای ارتباطی ) که غیر متمرکز و انعطاف پذیر بوده و این نقاط یا گره ها به کمک تکنولوژی های نوین (اینترنت یا موبایل و.)با یکدیگر مرتبط هستند. وی با شاره به اینکه در جامعه شبکه ای تجربیات سنتی مردم از زمان و فضا و مکان تغییر پیدا خواهد کردبر ایجاد نوعی تعاملات اجتماعی همزمان و مقارن در این فضای شبکه ای تأکید می‌دارد. (Castells. 2007: 172)
بزعم کاستلز در عصر پست مدرن آشنایی و یا عدم آشنایی با تکنولوژی اطلاعات یک امر دلبخواه نیست بلکه عدم آشنایی با فن آوری اطلاعات اساسا بمنزله کوتاه ترین مسیر در جهت سقوط به پایین ترین جایگاه اجتماعی می‌باشد. کاستلز با بیان این نظر که موبایل با تغییرمفاهیم زمان و مکان ریتم و آهنگ جدیدی را در تعاملات اجتماعی روز مره وارد می‌کند ،مکان‌ها و موقعیتهای عمومی روز به روز خصوصی تر و فردی تر می‌شوند ،احساس هویت فردی و جمعی خاص و جدیدی را در مردم بویژه جوانان به وجود می آورد.(Ibid)
نکته قابل تأمل در نظریه کاستلز مربوط به استفاده جوانان و نسل جوان جامعه از این ابزار ارتباطی است که وی آنان را عمده ترین گروه اجتماعی استفاده کننده از موبایل دانسته است. در واقع موبایل برای یک جوان عامل مهم و پیوند دهنده او با جامعه است تا جایی که کاستلز از آن به “اهمیت ارتباط فرد با شبکه اجتماعی در عصر اطلاعات “یاد نموده است.یعنی در واقع و بر اساس این تفسیر در برخی از جوامع پیشرفته و درحال توسعه موبایل به عنوان عامل جامعه پذیری برای جوانان و نوجوانان در آمده است و آن ها موبایل را به منظور حفظ و تقویت حلقه ارتباطی و شبکه اجتماعی خود مورد استفاده قرارداده و در جهت استقلال هویتیِ خاصِ خود استفاده می نمایند .
اما فارغ از تمام تفاسیر، نکاتی که در زمینه موضوع حاضر از میان نظریات گسترده کاستلز به کار ما می‌آید نتایجی بود که ایشان به همراه گروه همکاران تحقیقاتی اش در مطالعه پیرامون جامعه و ارتباطات موبایلی به آن دست پیدا کردند. کاستلز و همکارانش با بهره گیری از نظریه جامعه شبکه ای سعی کرده‌اند مؤلفه های یک فرهنگ موبایلی را شرح و بسط دهند. وی با بیان اینکه جامعه شبکه ای شکل جدیدی از نظم اجتماعی است که شامل شبکه ای از گره‌های ارتباطی غیرمتمرکز و انعطاف پذیر بوده و این نقاط توسط تکنولوژی های نوین ارتباطی ( اینترنت و موبایل و …) با یکدیگر مرتبط هستند. بزعم او و همکارانش موبایل شکلهای جدیدی از کنش متقابل شبکه ای شده را پدیدار می کند، زمان بی زمان و فضای جریان دار را در زندگی مردم افزایش می‌دهد. و احساس هویت فردی و جمعی خاص و جدیدی را در مردم بویژه جوانان به وجود وی آورد وبدین ترتیب این موج برانگیخته شده توسط موبایل علاوه برارتباطات اجتماعی سایر ابعاد زندگی اجتماعی مثل ساختارها ،نهادها و ارزش‌ها ، الگوهای رفتار و کنش اجتماعی،زبان وکتابت و حتی عواطف واحساسات را نیز تحت تاثیر قرار داده و می‌دهد . (Ibid) این تأکید کاستلز بر تشکیل هویت تازه در جوانان توسط موبایل، تحت تاثیر قرار گرفتن تمام پدیده‌های اجتماعی توسط موبایل در جامعه پذیری مدرسه ای دانش آموزان نیز قابل تأمل بوده و می‌تواند در تبیین مسئله این پژوهش کارساز و افق تازه ای از ابعاد فرهنگی و اجتماعی موبایل در دانش آموزان را بر روی ما بگشاید.
جیمز کاتز و نظریه آپاراتژئیست :
کاتز استاد دانشگاه نیوجرسی ،جامعه شناس و متخصص در زمینه رسانه های جدیدبویژه اینترنت و موبایل می‌باشد .حوزه اصلی فعالیت کاتز پیامدهای اجتماعی فناوری‌های نوین ازجمله موبایل و اینترنت می‌باشد،ایشان با کمک همکار خود اصطلاح آپارات ژئیست را برای تاثیر موبایل در زندگی اجتماعی انسان‌ها به کار بردند. این اصطلاح مفهومی جدید است که در سال ۲۰۰۲ توسط جیمز کاتز و مارک آخوس تدوین و وارد ادبیات جامعه شناختی و علوم ارتباطات گردید. این مفهوم اشاره به این دارد که مردم چگونه و چه نوع ارتباطی بین خود و تکنولوژی‌هایی که در اختیار دارند برقرار می‌سازند.کلمه آپارات به معنی ماشین و کلمه ژئیست آلمانی به معنای روح ،فکر و انگیزه که در واقع ترکیب آن به معنای روح ماشین و تکنولوژی مورد استفاده قرار گرفته است. به طور خلاصه در فضای نظری آپاراتژئیستی توجه محقق عمدتاً به شیوه های استفاده از موبایل ، نوع رابطه میان موبایل و بدن و نقش اجتماعی افراد معطوف می‌گردد. همچنین تفسیرها و معنا سازیها ی متاثر از کنش متقابل میان کاربران و غیرکاربران مد نظر قرار می‌گیرد. (موسوی،۱۳۸۹: ۳۸-۳۵)
