مشارکت کارکنان در برنامه های کیفیت زندگی کاری همواره روابط صنعتی را متأثر می‌کند، بدین شکل که میزان شکایات و غیبت ها کاهش می‌یابد، اقدامات انضباطی کمتری اعمال می شود، نگرش های کارگران مثبت می شود. مشارکت آن ها در برنامه های پیشنهادی بیشتر می شود. اما برای این که برنامه ها مؤثر باشد فرهنگ سازمان باید از آن ها حمایت کند و به جای این که تغییراتی در کل سازمان ایجاد نمایند باید چنین برنامه هایی را اعمال گردانند.
کارکنانی که در چنین شرکتی در حلقه های کیفیت به کار گرفته شده اند احساس ایمنی و سلامتی بیشتری را داشته اند، مزایایی دیگر شامل بهبود رضایت کارکنان، روحیه، علاقه ی شغلی، تعهّد، افزایش بهره وری، احساس بیشتر برای مالکیت و کنترل محیط کار، بهبود و توسعه ی مهارت های مدیریتی برای رهبران، بهبود ارتباطات در سازمان و تفاهم بیشتر میان مدیران و کارگران بوده است (زارعی متین ، ۲۱۳،۱۳۷۹).
۶-۱-۲ راهبردهای بهبود کیفیت زندگی کاری
مهم ترین راهبردهای کیفیت زندگی کاری عبارتند از : رهبری اثر بخش و رفتار سرپرستی، توسعه مسیر شغلی و ترقی، درک و پذیرش مفهوم کیفیت زندگی کاری در سطح مدیران ارشد سازمان ها ، طراحی نظام جامع بهبود کیفیت زندگی کاری با نگرشی همه جانبه و بلند مدت ، فراهم کردن انواع فرصت‌های آموزشی برای کلیه کارکنان ، فراهم نمودن فرصت مشارکت فعال در تصمیم گیری های شغلی و سازمانی، توانا سازی کارکنان از طریق غنی سازی شغلی ، گردش شغلی ، تفویض اختیار، ایجاد امنیت شغلی، بهداشت و ایمنی کار و ارتقاء سطح رفاهی و فرهنگی کارکنان و خانواده های آنان، اعطای پاداش کافی و عادلانه و استفاده از انواع مکانیزم های تشویقی متناسب با تفاوت های فردی کارکنان ، توجه به مسئولیت های اجتماعی سازمان و پاسخگو نمودن واحدهای سازمان نسبت به یکدیگر و کل سازمان نسبت به جامعه، جداول کاری منعطف، ارتباط با کارکنان، گسترش شبکه های ارتباطی، تشکیل گروه‌های کاری نیمه مستقل، تشکیل حلقه های کیفیت و نوسازی ساختار سازمان، نوسازی سبک سازمانی از دو طریق افزایش سطح مشارکت و به کار بردن نظریه z می‌باشد.
کیفیت زندگی کاری در صورت اجرا ، نتایج متعددی در سه زمینه زیر خواهد داشت :
-
- نتایج فردی : اجرای برنامه های کیفیت زندگی کاری برای کارکنان موجب رضایت شغلی، همکاری ،همدلی و هماهنگی بیشتر با یکدیگر و سازمان، یادگیری مداوم، آینده شغلی مطلوب، حفظ عزت نفس و کاهش نگرانی، اضطراب، افسردگی و خستگی خواهد شد.
-
- نتایج سازمانی : با توجه به آثاری که برنامه های کیفیت زندگی کاری بر کارکنان بر جای می‌گذارد، در سازمان نیز موجب کاهش غیبت و ترک خدمت، افزایش تولید و کاهش ضایعات، بهبود کیفیت محصول تولید شده، عدم بروز رفتارهای مخرب مثل دزدی، اعتصاب و … در نهایت خلاقیت و نوآوری خواهد شد.
- نتایج اجتماعی : چنان که مدیران ارشد جامعه با این فلسفه و نگرش مبادرت به اجرای برنامه های کیفیت زندگی کاری نمایند در نهایت جامعه از امتیازاتی نظیر افزایش ارزش سرمایه های انسانی، افزایش تولید ناخالص ملی، مشارکت و همکاری در رفع مشکلات اجتماعی، افزایش رضایت از زندگی در جامعه، هماهنگی، انسجام، وحدت ملی و در نهایت نزدیک شدن به رفاه و توسعه اجتماعی خواهد شد و موجب افزایش نرخ امید به زندگی خواهد گردید. ( خدیوی ، ۲۳۷،۱۳۸۶).
۷-۱-۲ دستاوردهای اجرای برنامه های کیفیت زندگی کاری
جامع ترین برنامه ها در این زمینه توسط جنرال موتورز به اجرا درآمده است و هنوز ادامه دارد در این برنامه کارکنان سطح پایین سازمان در بهبود بخشیدن به مشاغل، روش های کار، طراحی تولید، کنترل کیفیت دعوت به همکاری شده بودند.
برنامه های کیفیت زندگی کاری در شرکت های زیراکس، آی بی ام و تعداد زیادی شرکت های کوچک تر با موفقیت اجرا شده است هر چند دست آوردهای اجرای برنامه های کیفیت زندگی کاری تفاوت های قابل توجهی با یکدیگر دارند، اما به طور کلی آن را به سه دسته تقسیم می‌کنند : مهمترین دستاورد اجرای برنامه های بهبود طرز تلقی کارکنان از کار و سازمان و یا افزایش رضایت شغلی می‌باشد. دستاورد دوم افزایش بهره وری بیشتر است البته تفکیک و اندازه گیری اثرات اجرای برنامه بهبود کیفیت زندگی کاری از اثرات سایر عوامل سازمانی مشکل است و سومین دستاورد و مزیت اجرای بهبود برنامه های کیفیت زندگی کاری افزایش اثر بخشی سازمان ناشی از افزایش بهره وری تحقق اهداف، درآمد سهام داران یا مبادله منافع می‌باشد.
دستاورد سوم به طور مستقیم از دستاورد اول به دست می‌آید زیرا در شرایط یکسان اگر طرز تلقی کارکنان نسبت به سازمان و بهره وری خودشان افزایش یابد، سازمان می باید اثر بخش تر باشد با وجود اینکه برنامه های کیفیت زندگی کاری مفید هستند اما مشکلات بالقوه ای نیز برای سازمان ایجاد می‌کنند اول همکاری مدیریت و کارکنان در طراحی و اجرای برنامه ضروری است در غیر این صورت ممکن است هر یک از طرفین را فرصتی در جهت کسب امتیاز از طرف دیگر بداند. کمیته های کارکنان و مدیریت می‌توانند در جهت افزایش همکاری به نحو مؤثری عمل کنند. دوم برنامه های عملی باید تا اجرای کامل دنبال شوند. طرح ها ممکن است در میان انبوه مشکلات اداره و محیط کار به فراموشی سپرده شوند هر یک از اعضای سازمان مدیریت و کارکنان باید در نظر داشته باشند که از طرح های تهیه شده به طور کامل پیروی کنند.
سومین مشکل موجود در مورد اجرای برنامه های کیفیت زندگی کاری عدم پشتیبانی از مدیریت میانی است که برای اجرای برنامه های تحت فشار مدیریت عالی و کارکنان خط مقدم قرار دارد. بالاخره برنامه های بهبود کیفیت زندگی کاری باید تواماً بر بهبود کیفیت زندگی کاری و حفظ کارایی سازمان متمرکز شوند و به طور اساسی هیچگونه ناسازگاری بین منافع کارکنان و منافع سازمان وجود نداشته باشد. (حضرتی لیلان ، ۶۱،۱۳۸۸ ) .
بخش دوم : رفتار شهروندی سازمانی
مقدمه
امروزه در دهکده جهانی سازمان ها برای مقابله با چالش های روزمره و دستیابی به سوطح مؤثرو کارآمد باید بتوانند کارکنانی را پرورش دهند که بتوانند فراتر از وظیفه و نقش تعیین شده در شرح وظایفشان عمل کنندو این سازمان ها باید فضای مناسبی را که کارکنان و مدیران شان با اطمینان خاطر بتوانند تمامی تجربیات ، توانایی ها و ظرفیت های خود را درجهت اعتلای اهداف سازمانی به کار گیرند را فراهم سازند . هر چند رفتار شهروندی سازمانی در جوامع گوناگون وجود دارد ولی با توجه به نوع فرهنگ این جوامع و ماهیت آن ممکن است انواع متفاوتی از رفتار شهروندی سازمانی را ارائه دهد و درک متفاوتی از رفتار شهروندی سازمانی را ایجاد کند و مدیران باید بتوانند رفتار شهروندی متناسب با فرهنگ جوامع را در سازمان پیاده کنند .
۱-۲-۲ مفهوم رفتار شهروندی سازمانی
