همچنین تاریخچه اعتیاد دقیقاً معلوم نیست ولی در اشعار هومر و ادیسه و نوشته های باستانی به خواص این مواد اشاره شده است و در نقاشی های باستانی طرح هایی از گل شقایق و خشخاش دیده شده است که قدیمی ترین این آثار مربوط به ۴۰۰۰۰ سال پیش و در نواحی روم و مصر باستان است. در زمینه پزشکی افلاطون اولین کسی بود که در مورد مواد مخدر خشخاش مطالعات آزمایشاتی داشت. کشور هندوستان بعد از مصرف باستان قدیمی ترین سرزمینی است که در آن مواد مخدر رایج است. از زمان صفویه تریاک یک مشکل اجتماعی شناخته شده بود به هر حال باید گفت که هیچ زمانی مانند عصر حاضر مواد بالقوه اعتیادآور در بازار موجود نبوده است و این واقعیت که مواد مخدر امروزه در سراسر جهان تویع می‌شوند بحران و گرانی بسیاری را فراهم نموده است.
بررسی نظریه ها و مفاهیم مربوط به موضوع پژوهش :
ادوین اچ ماترلند : او می‌گوید برای آنکه شخصی معتاد گردد نخست باید یاد بگیرد که چگونه معتاد شود این یادگیری در نتیجه کنش متقابل اجتماعی خود با دیگران حاصل می شود. بیشتر افراد هم در معرض تماس با افراد یا گروه‌های منحرف قرار می گیرند و هم در معرض تماس با افراد یا گروه‌های غیر منحرف ساترلند ارتباط متقابل با این گروه ها را برحسب بسامد، اولویت، دوام و شدت اندازه گیری کرد. هرچه سطح تماس فرد با افراد یا گروه‌های منحرف بر حسب این چهار متغیر بالاتر باشد احتمال اعتیاد شخص نیز بیشتر می شود و برعکس، اگر سطح تماس فرد با افراد یا گروه‌های غیر منحرف باز هم برحسب این چهار متغیر باشد بیشتر باشد، احتمال اعتیاد نیز بیشتر می شود.
چین و همکاران : با تمرکز بر مسائلی که از قبیل عملکرد ضعیف کن، فراهن و فراخود ناقص و ضعیف و همانند سازی مردانه ناکافی عقیده از پیش آمادگی روانشناختی یا به عبارتی دیگر شخصیت مستعد اعتیاد را مطرح می نمودند، آن ها تلویحاَ اشاره می نمودند که مجموعه ای از پیش آمادگیها را در تجارب خانوادگی معتادان می توان ردیابی کرد اگر نوجوانی از والدین خود توجه زیادی ناکافی دریافت کند و یا اگر والدین در عواطف و آزادی خود غرق شده باشند آن وقت فرزند به شکل نابسنده ای رشد خواهد نمود در نتیجه احتمالاً این نوجوان در مقابله با پیچیدگی‌های زندگی در اجتماع و جامعه قادر به تحمل درد و رنج و ناراحتی ، ارزیابی صحیح و احساس شایستگی در تجارب اجتماعی گوناگون، نخواهد بود اگر چه بای تعدادی از معتادین، این توضیح یکی از موارد مطرح است اما قادر به توضیح تمامی اعتیادها نیست. به هر حال چین و همکاران نتیجه گیری کرده‌اند این نوجوانان و جوانان برای مصرف داروها یا مواد نسبت به آنانی که از زمینه‌های خانوادگی متعارف تری برخوردار بوده اند آمادگی بیشتری دارند.
سیمکا ، گرستن، لانگنز : گزارش کرده‌اند جوانانی که والدین آن ها از نظر هیجانی و عاطفی آن ها را حمایت نمی کند برای مصرف مواد در خطر بالایی قرار دارند.
بلاک ، پلاک و کیز : دریافتند که پرخاشگری در کودکی پیش‌بینی کننده نیرومند مصرف مواد در نوجوانی و جوانی است.
نیوکامب و بنتلر : پی بردند میان نوجوانان بزرگسال، همسالان و دوستان تأثیری بیش از والدین بر مصرف مواد در بین گروه‌های متعدد از قبیل سفیدپوستان ، آفریقایی، آمریکایی‌ها و آسیایی، آمریکایی‌ها اسپانیا تبار هستند.
بادنزوولتی : مصرف مواد توسط والدین با مصر ف مواد توسط فرزندان آن ها رابطه دارد این انتقال ممکن است ژنتیکی و یا شاید انعکاسی از الگوبرداری از مصرف مواد توسط والدین باشد نه تنها مصرف مواد توسط والدین ، بلکه نگرشهای آن ها نسبت به مصرف مواد در این بین نقش با اهمیتی ایفا می‌کند والدینی که در مقابل مصرف مواد از خود تحمل نشان می‌دهند بیشتر احتمال دارد، فرزندانی بیشتر داشته باشند که مصرف کننده مواد باشند.
بروک ، وایت من، گوردن و کوهن : کودکی که تحریک پذیر است و به سادگی بر آشفته می شود جنجال برپا می‌کند و اغلب با خواهران و برادران خود زد و خورد می‌کند رفتار پیش بزهکارانه مرتکب می شود، بیشتر احتمال دارد که در نوجوانی مواد مصرف کند.
چارچوب نظری و بیان دیدگاه ها :
اورنگ ۱۳۸۷ این عوامل را در شش دسته اجتماعی ، اقتصادی، سیاسی ، فرهنگی، روانی و طبیعی تقسیم نموده است. هاوکنینز ، کاتالانود، میلر (۱۹۹۲) به دو عامل عمده زمینه ای شامل قوانین و هنجارها، در دسترس بودن مواد، محرومیت شدید اقتصادی، بی سازمانی و آشفتگی محل زندگی و عوامل شخصی و بین فردی شامل عوامل فیزیولوژیک ، رفتار و نگرش خانوادگی، تعارض‌ها و اختلافهای خانوادگی ، پیوند و تعهد اندک به خانواده، رفتارهای مشکل زای زود هنگام و پایدار، ارتباط با همسالان که مواد مصرف می‌کنند. احساس بیگانگی و روحیه عصیانگری اشاره کرده‌اند. طارمیان (۱۳۷۸) با بررسی نظریه های مربوط به اعتیاد عوامل مؤثر در مصرف مواد مخدر را با رویکرد سیستمی در سه گروه قرار می‌دهد. گروه اول عوامل فردی است که شامل نگرش ها و باورهای فرد، صفات شخصیتی، عوامل وراثتی و مهارت‌های بین فردی است . گروه دوم مربوط به عوامل بین فردی و اجتماعی است که در برگیرنده همسالان، قوانین مدرسه، اعمال قوانین، شرایط و موقعیت فرد ، والدین و جامعه می‌باشد.
گروه سوم مربوط به عوامل محیطی است که شامل تبلیغ غیر مستقیم استفاده از سیگار و مواد مخدر در تلویزیون و فیلم ها در دسترس بودن مواد مخدر و قوانین موجود در زمینه مواد و سایر داروهای غیر قانونی است. احمدی (۱۳۷۱) علل اعتیاد را به ۵ دسته زیر تقسیم می‌کند. ۱- عوامل دارویی یا فارماکولوژی ۲- عوامل روانی ۳- عوامل خانوادگی ۴- عوامل اجتماعی ۵- عوامل سیاسی
با توجه به دیدگاه های فوق و تحقیقات فوق و پژوهش‌های مختلف می توان گفت، اعتیاد یک پدیده چند بعدی بوده و به منظور شناخت، فهم دقیق تر، پیشگیری و اصلاح و تغییر رفتار معتادان باید همه ابعاد زمینه ساز و مؤثر در اعتیاد را مورد توجه قرار داده و از نگرش های محدود، یک سویه و ساده انگارانه خودداری کرد.
تعریف اعتیاد :
سازمان بهداشت جهانی ماده محدر را این گونه تعریف می‌کند : هر ماده ای که پس از وارد شدن به درون ارگانیسم بتواند بر یک یا چند عملکرد از عملکردها تأثیر بگذارد، ماده مخدر است. این تعریف مصرف کنندگان مواد مخدر را افرادی غیر طبیعی و منحرف می‌داند و بر اساس آن مخدرهایی نظیر توتون و مشروبات الکلی و هم مخدرهای غیر قانونی مانند هروئین و ال . اس . دی را در بر می‌گیرد.
در سال ۱۹۵۰ سازمان ملل متحد تعریف زیر را برای اعتیاد به مواد مخدر ارائه کرد :
اعتیاد به مواد مخدر عبارت است از مسمومیت تدریجی یا حادی که به علت استعمال مداوم یک دارو اعم از طبیعی یا ترکیبی ایجاد می شود و به حال شخص و اجتماع یزیان آور باشد. (صالحی ، ۱۳۷۱).
مفاهیم اعتیاد به مواد مخدر :
