خانواده (زن و شوهر) در قرآن کریم آیاتى از از آیات خدا و مایه آرامش روحى شمرده شده است، چنان که خداوند فرموده است:
(ومن آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها وجعل بینکم موده و رحمه ان فى ذلک لآیات لقوم یتفکرون) (روم،ایه ۳۰/۲۱)
«و از نشانه هاى او این که همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودت و رحمت قرار داد; در این نشانه هایى است براى گروهى که تفکّر مى کنند»
در جاى دیگر از زن و مرد به عنوان لباس یاد شده است:
(هن لباس لکم وانتم لباس لهن) (بقره،ایه ۲/۱۸۷)
«آن ها لباس شما هستند، و شما لباس آن ها; (هردو زینت هم و سبب حفظ یکدیگرید»
لباس وسیله پوشش و حفاظت براى بدن است. و به قول علامه طباطبایى در این آیه استعاره بسى لطیف به کار برده شده است. زن براى مرد و مرد براى زن به عنوان لباس و پوشش مى باشد که همدیگر را از آلودگى و فجور محافظت مى کند و نیز همانطورى که لباس مایه زینت و زیبایى براى انسان است و زن و مرد نیز مایه زینت و زیبایى براى یکدیگر است.
همچنین در روایات هم به جایگاه خانواده اشاره شده است که درشرح زیر آمده است:نظام خانواده، نظام ارزشمند و محبوبى است که در اسلام هیچ بنایى محبوب‌تر از او پایه ریزى نشده است.
پیامبر اسلام مى فرماید:
«ما بنى فى الاسلام بناء اَحبّ الى اللَّه تعالى و اعزّ من التزویج».(الهدایه، صدوق، ص ۲۵۷،)
«در اسلام هیچ نهادى محبوب تر و عزیرتر از تشکیل خانواده در نزد خداوند بنا نشده است»
و نیز فرموده است:
«ما استفاد امرؤ مسلم فائده بعد الاسلام أفضل من زوجه مسلمه، تسرّه اذا نظر الیها، و تطیعه اذا أمرها، وتحفظه اذا غاب عنها فى نفسها و ماله»
«هیچ فائده اى بعد از نعمت اسلام برتر و مفیدتر از این براى مرد مسلمان نیست که او همسرى داشته باشد که هروقت به او نگاه کند مسرور و شاداب گردد و هنگامى که به او دستور بدهد اطاعت نماید، و هر وقتى که از نزدش برود حافظ جان خود و مال همسرش باشد»(وسایل الشیعه، حر عاملى، ج ۱۴، ص ۲۳)
در این حدیث شریف زن شایسته و وارسته بالاترین ارزش و نعمت بعد از اسلام، براى مرد شمرده شده است.
«ان اللَّه عزّ و جلّ یحب البیت الذى فیه العرس، و یبغض البیت الذى فیه الطلاق»(کافى، کلینى، ج ۶، ص۵۴)
«خداوند خانه اى را که در آن عطر دل انگیز عروس بوزد دوست مى دارد، و خانه اى را که در آن سخن غم انگیز طلاق سرداده شود دشمن مى دارد.»
نظام خانواده از چنان جایگاه و مقام شایسته در اسلام برخوردار است که حتى تأثیر روى ثواب عبادت و بندگى مى گذارد، تا جایى که دو رکعت نماز کسانى که تشکیل خانواده داده‌اند برتر از عبادت فرد مجردى است که شب و روز نماز بخواند.
۲-۲-۱-۳-۳-کارکرد خانواده ایرانی:
در دورانی که شاید بیش از ده هزار سال قبل از میلاد باشد٬ تغییراتی در وضع اقلیمی ایران به وجود آمده و انسان غارنشین اندک اندک برای خود خانه ساخت. در این دوران بود که کانون خانواده مرکز قدرت قبیله بود.
چون زن هم در خانه و هم در بیرون از خانه با مرد در کار تولید و رفع حوایج زندگی معاضدت و همکاری داشت و از طرفی تولید و مثل و بچه زاییدن و استمرار نسل به طور فطری و طبیعی بر عهده ی او بود لذا ارزش و اهمیت زن نسبت به مرد فزونی یافت و تعادل قدرت را به سود زن رقم خورده است.ولی این را هم باید در نظر گرفت که مرد هم در طول تاریخ جایگاه مخصوص خود را داشته است به طوری که در یک دوره مسئله مرد سالاری مطرح بود واین مرد بود که تمام تصمیمات را در خانواده می گرفت .خانواده به مجموعه از افرادی گفته می شود که در فضایی مشترک به نام (خانه )با یکدیگر زندگی می‌کنند. وکارکردها ی مشترک آن ها را تحت عنوان خانواده مرزبندی می‌کند .در گذشته خانه پناهگاه انسان ومحل عبادت وکار او بوده است . وهمچنین دنیای کوچکی بوده که افراد خانواده در آن زاده می شدند رشد می‌کردند فرزند می آوردند کار می‌کردند ومی مردند وگاه نیز در همان جا دفن می شدند . نسلها می امدند و می رفتند ولی هنوز خانه پابرجامی ماند و پاسدار سنتهای قدیم بود .خانواده در بستر تاریخ همواره ابزار سودمندی برای یادگیری وهمیاری اعضای خود بوده است .تا قبل از صنعتی شدن جامعه و هنگامی که بسیاری از مردم کشاورز بودند همه اعضای خانواده به عنوان یک واحد اقتصادی بر اساس تقسیم کار بین زن ومرد با یکدیگر کار می‌کردند اما امروزه حتی با تغییر وضعیت خانواده همچنان کارکرد های مفیدش رادر رابطه با جامعه واعضای خود تداوم می بخشد . خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد درجامعه ایرانی دارای وظایف گوناگونی می‌باشد. که این وظایف بنا بر شرایط جامعه تغییرات زیادی به خود دیده است تغییرات خانواده در ایران در زندگی روزمره بازتاب یافته و روان شناسان، علمای علوم تربیتی، تربیت خانواده، مورخان و جامعه‌شناسان بنا به اهمیت آن نیز به آن توجه کرده‌اند که حاصل آن می‌تواند اصلاح نظام مفهومی در شناسایی تحولات اجتماعی ایران بوده باشد . ” در طول تاریخ می‌بینیم که هر تغییری در جامعه می‌تواند در خانواده ایرانی وحتی غیر ایرانی منشا داشته باشد . بدین لحاظ خانواده نقش بسیار اساسی را در تحولات اجتماعی ایران بازی می‌کند. بنابرین شناخت خانواده ایرانی، گامی است در جهت شناخت جامعه ایرانی کارکردهای خانواده را می توان به شرح زیر گروه بندی کرد تنظیم روابط جنسی و مشروعیت بخشیدن به آن :
شکی نیست که اگر این نیاز ها نبود خانواده نیز تشکیل نمی شد.
تولید مثل وتداوم میراث ژنتیکی :
از انجا که مرگ سرنوشت هر فرد انسانی است جانشینی اعضای جامعه باید تضمین شده باشد .این نیاز تاحدودی به وسیله تولید مثل طبیعی که میراث ژنتیکی جامعه راتداوم می بخشد براورده می شود اگرخانواده این نیاز های زیستی را ارضا نکند بدیهی است که جامعه روبه نابودی می رود.
اجتماعی شدن کودکان وتداوم میراث فرهنگی :
اگر جامعه ای خواهان بقای خود باشد میراث فرهنگی نیز باید تداوم یابد .واین امری است که تنها از طریق اجتماعی شدن کودکان در خانواده امکان پذیر است. کودک در جریان اجتماعی شدن از طریق کنش متقابل باپدرومادر ودیگر بستگان شیوه راه رفتن و وگفتن را می اموزد وبه تدریج به کسب تجربه های مختلف نایل می‌گردد. این تجربه ها اگر درست باشد می‌تواند فرهنگ یک جامعه را به طور صحیح حفظ کند .
مردم شناسان نشان داده‌اند که شیوه های پرورش کودک در هر جامعه کلید فهم آ ن اجتماع وفرهنگ آن است.خانواده ایرانی ضمن داشتن وجوه شباهت‌هایی باسایر خانواده های جهان، ویژگی‌های خاصی نیز دارد که آن را از دیگر خانواده ها در جهان متمایز می‌کند. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
