در واقع حقوق دانان برای حل این مسئله که موضوع تعهد چیست و چه کسی مسئولیت دارد آن را به دو نوع تعهد به وسیله و تعهد به نتیجه تقسیم نموده اند. بر مبنای تعهد به نتیجه مدیون به عهده میگیرد که وسیله رسیدن به نتیجه مطلوب را فراهم آورد و همه صلاحیتهای خود را به کار برد و به نوعی رسیدن به نتیجه مطلوب را تضمین میکند اما در تعهد به وسیله احراز این امر که قرارداد به هدف نهایی خود نرسیده است برای اثبات عدم اجرای عقد کافی نیست، زیرا متعهد حصول به آن هدف را بر عهده نگرفته است.[۱۱۵] اگرچه این تقسیم بندی مورد انتقاد برخی حقوق دانان قرار گرفته است اما به نظر میرسد که این تقسیم بندی برای تفکیک ماهیت تعهدها به ویژه تعهدهای حرفه پزشکی سودمند است.[۱۱۶] در اکثر نظامهای حقوقی ماهیت تعهدهای پزشکی علیالاصول تعهد به وسیله معرفی شده است لکن در برخی موارد خاص و بنا بر دلایل معقول و متناسب با ضروریات و نظم نوین حاکم بر جامعه و توجه توأمان به حمایت از حیات و تمامیت جسمانی، ماهیت تعهدهای حرفه پزشکی تعهد به نتیجه دانسته شده است. در نظام حقوقی ایران علیالظاهر به تبع قول مشهور فقهای امامیه ماهیت تعهدهای پزشکی تعهد به نتیجه معرفی شده است که این امر با این اطلاق قابل انتقاد است که در فصل اول بدان پرداخته شد. با وجود این، پذیرش این امر و به نتیجه دانستن تعهدهای جراحان در جراحیهای زیبایی صرف و غیرضرور منطقی و منطبق با واقعیات جامعه به نظر میرسد.[۱۱۷] به عبارتی در جراحیهای زیبایی ترمیمی که از آن ها به عنوان جراحیهای ضروری نام میبرند و ضرورت آن ها را عرف هم تأیید میکند بهتر است در این موارد علیالاصول تعهد جراح به وسیله باشد. اما در جراحیهای زیبایی غیرضرور یا فانتزی بسیاری از حقوق دانان معتقدند که با در نظر گرفتن مخارج سرسام آور چنین اعمالی، افزایش چشم گیر میزان شکایات از این رشته و خصایص شخصی داوطلبان جراحی زیبایی از یک طرف و عدم ضرورت اکثر جراحیهای فانتزی از طرف دیگر و دهها عامل دیگر سبب میشوند که تعهد جراح زیبایی را تعهد به نتیجه بدانیم.[۱۱۸]
برخی حقوق دانان هم با طرح دلایل موافقان و مخالفان صراحتاً نظر خود را در این خصوص ابراز نکرده اند اما شرایطی سخت را برای جراحان زیبایی قائل شدهاند و در بسیاری موارد هم تعهد آن ها را به نتیجه دانسته اند. برخی دیگر از حقوق دانان نیز با استناد به قاعده «غرور»[۱۱۹] ترغیب به جراحی زیبایی و جراحی غیر ضروری را با تحقق شرایط مربوطه شامل قاعده غرور دانسته اند و طبیب را مسئول تمام خسارات مالی و جانی میدانند[۱۲۰] اما تعیین مرز قاطع میان این دو نوع جراحی مشکل و حتی بعید است و شاید بر همین مبنا است که تعهد پزشک در قانون مجازات اسلامی در همه اعمال جراحی تعهد به نتیجه دانسته شده است.
شاید ریشه این اختلاف نظرات ناشی از فقدان یا تزلزل عنصر ضرورت در انجام این جراحیهاست.[۱۲۱] و عدم ضرورت این جراحیها است که تجویز این نوع جراحیها را مقید به احراز شرایطی دانسته است از جمله فقدان خطر شدید و وجود عنصر رضایت آگاهانه در متقاضی اعمال جراحی زیبایی قبل از انجام این اعمال جراحی اما با وجود اتخاذ این محدودیتها باز هم شکایت از جراحان زیبایی آمار بالایی را به خود اختصاص داده است که بایستی به دنبال علل این میزان بالای شکایتها بود.
بند اول: شرایط لازم برای تجویز یک عمل جراحی زیبایی
به علت آسیبهای اعمال جراحی زیبایی بایستی تجویز انجام اعمال جراحی زیبایی مقید به وجود شرایطی شود از جمله در انگلیس تجویز جراحی زیبایی منوط به عدم ملازمه آن با خطر شدیدی میباشد یا اینکه در آلمان گفته شده که این جراحی نباید با انجام یک تکلیف اجتماعی در تعارض باشد، برای مثال مقرر شده که عمل زنی که حامله باشد و قصد جراحی سینه خود را جهت خوش فرم شدن داشته باشد به علت آنکه در این صورت وظیفه شیرده مادر معطل خواهد ماند، ممنوع است[۱۲۲] اما در فرانسه با شک و تردیدهای بیشتری به این جراحیها نگاه میشود، برای نمونه محکمه استیناف پاریس در سال ۱۹۱۳ میلادی رأیی را صادر نمود که: صرف اقدام به معالجه که مقصود آن چیزی جز زیبایی نیست، خطا بوده و پزشک باید کلیه ضررهای ناشی از آن معالجه را متحمل شود ولو اینکه کار خویش را بر طبق اصول فنی و عملی انجام داده باشد. البته در حالی که تا قبل از سال ۱۹۳۶ میلادی دادگاه های فرانسه به جراحی زیبایی به عنوان «بی هدف و غیر اخلاقی» نگاه میکردند، این نوع جراحی در طول سالها مشروع و قانونی شده است، فلذا اجازه انجام عمل زیبایی که بازتاب روانی دارد را میدهد. با پذیرش قانونی جراحی زیبایی، رویه قضایی فرانسه قاعدهای را جهت تبیین محدوده جواز انجام جراحی زیبایی مورد اعمال قرار داده است که برخی آن را قاعده تناسب میان خطر جراحی و اهمیت نازیبایی (خفّت ناشی از زشتی) نام نهادهاند.[۱۲۳]
در واقع در کشور فرانسه بر طبق قاعده تناسب، پزشک حق ندارد هیچ نوع عمل جراحی را انجام دهد مگر آنکه سود محتمل و معقولی که از آن جراحی به دست میآید با عوارض و خطرات احتمالی آن هماهنگی داشته باشد. به عبارتی هر چه زشتی فرد کمتر و چهره طبیعیتر باشد وسایل ایمنی باید بیشتر باشد تا جایی که در مواردی به هیچ وجه نباید خطر کرد و در صورت انجام جراحی چون خود عمل نوعی تقصیر است، لذا مسئولیت پزشک قطعی خواهد بود.[۱۲۴]
در حقوق فرانسه، پزشک به انجام دادن نهایت تلاش خویش متعهد میشود که نوعی تعهد به وسیله است. چه در مرحله تشخیص بیماری و چه در مرحله درمان آن و انجام اعمال جراحی. البته همواره چنین نیست، تعهد پزشک برای برخی کارها که معمولاً باید به نتیجه مطلوب منتهی شود، تعهد به نتیجه خواهد بود. پزشک مسئول است، مگر آنکه حادثه را به سببی خارج از اراده خود منتسب دارد. مثلاً تعهد پزشک در مورد سالم بودن موادی که برای درمان و یا اعمال جراحی زیبایی استفاده میکند تعهد به نتیجه است مثل آنکه خون آلوده به میکروب سفلیس به بیمار تزریق گردد اگر چه بیمار انتظار ندارد که کاملاً شفا یابد اما متوقع است که خونی سالم به او تزریق شود. دادگاه های ایالت متحده آمریکا نیز در این مورد پزشک را مسئول محض میدانند.[۱۲۵]