در دو گفتار گذشته تعریف سفیه ومبنای حجر فرد سفیه را شرح داده ایم واز لحاظ فقهی هم به آن پرداخته ایم اینک که این مطلب اداء شده است ویزگی های فرد معتاد را بر می شماریم تا تطبیقی از آن صورت گیرد.

۴-۲- ویژگی‌های فرد معتاد

در یک نگاه دقیق به ویژگی های روحی، روانی ‌و جسمانی فرد معتاد می توان به راحتی در او دید که ایشان یک فرد بی اراده یا لااقل دارای اراده بسیار ضعیف می‌باشد که اکثر افراد معتاد دارای ویژگی هی ذیل می‌باشند:

معتادین افرادی عاقل اند؛

معتادین اموال خود را به جهت رسیدن به حالت نشئگی در امر غیر عقلایی که همان مصرف مواد مخدر است مصرف می‌کنند؛

تمام معتادین به جهت ماهیت اعتیاد به مواد مخدر این کار را مستمراٌ انجام می‌دهند.

البته افراد معتاد ویژگی های دیگری دارند که در این پژوهش ما به آن ها کاری نداشته وفقط تنها این ویژگی ها مهم می‌باشند که مدنظر ما می‌باشند تا در جهت آن ها بتوانیم به اهداف بحث خود دست یابیم.

اگر در خصوص این ویژگی ها بخواهیم کمی شرح داده و در خصوص هر کدام کمی توضیح بدهیم همین بس که:

۱- افراد معتاد اکثراٌ افرادی عاقل اند و به ندرت گیر می‌آید که فرد معتاد در همان روزهای اول شروع دوران اعتیاد فاقد قوه مخیله یا همان عقل سالم باشد، مگر آنکه در بعضی از مواقع همان طور که در بخش قبلی گفتیم پس از یک سال مصرف مدوام مواد مخدر آنهم از نوع صنعتی (شیشه یا کراک) عقل خود را از دست داده وعقل او فاسد گردد که این امر از لحاظ پزشکی به اثبات رسیده است.^[۷۵]

۲- افراد معتاد اموال وحقوق مالی خود را به راحتی اتلاف کرده وآنها را برای مصرف مواد با کمترین مقدار لازم معاوضه کرده که اگر این افراد عقل امرار ومعاش داشته هیچگاه این ظلم را در حق خود وخانواده خود انجام نمی دادند ولی چه فایده که این افراد تا زمانی که در این حالت بسر می‌برند هیچ گاه نخواهند فهمید که اعمالی را انجام می‌دهند و تنها چیزی که برای آن ها مهم می‌باشد مصرف مواد مذکور است.

۳- استمراراین حالت یک ویژگی مشخص و بدیهی است که هیچ کس در آن شکی ندارد؛ ولی یک معتاد زمانی از این حالت استمرار خارج شده که اقدام مؤثر به ترک این مواد مخدر نمایدولاغیر.

۴-۳-نظریه قطعی پزشکی قانونی در خصوص افراد معتاد

معاون آموزشی و پژوهشی سازمان پزشکی قانونی کشور پیشنهاد داد که روانپزشکان قانونی در نظرات خود فرد معتاد را به عنوان فرد عاقلی که تصرف در اموالش عاقلانه نیست و سفیه است درج کنند تا حکم محجوریت برای او صادر شده و تصرف در اموالش در اختیار خانواده قرار گیرد.

معاون آموزشی و پژوهشی سازمان پزشکی قانونی کشور در ادامه به سخنرانی درباره «سوء مصرف مواد روانگردان و ارتکاب جرم» پرداخت و اظهار کرد: واژه های اعتیاد و جرم به سه حالت می‌توانند کنار هم قرار گیرند. این سه حالت عبارتند از: مجرم معتاد، معتاد مجرم و جرم اعتیاد.

ادیب‌زاده منظور از «مجرم معتاد» را کسی دانست که به ارتکاب جرم معتاد شده است و گفت: یکی از علل اعتیاد به جرم می‌تواند اعتیاد به مواد باشد.

وی خاطرنشان کرد: منظور از واژه «مواد» اعم است از مواد مخدر که حالت تخدیری دارند و مواد محرک که شامل مواد روانگردان صنعتی غیردارویی می‌شوند^[۷۶].

وی منظور از «جرم اعتیاد» را مواردی دانست که فرد در اثر مصرف مواد، مجرم شناخته می‌شود و در ادامه به سیر وضع قوانین مربوط به اعتیاد پرداخت.

وی تکالیف معتاد را مراجعه برای درمان، داشتن گواهی درمان، عدم تجاهر به مصرف در طول درمان و ترک عنوان کرد و گفت: با توجه به آخرین اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر اگر فرد این کارها را کرد، عدم تعقیب از سوی مراجع قضایی برای او صادر می‌شود.

معاون سازمان پزشکی قانونی همچنین به آمار مؤسسه‌ پژوهشی ستاد مبارزه با مواد مخدر اشاره کرد و گفت: ۲۱۸ میلیون معتاد در سطح جهان و بیش از چهار میلیون معتاد در ایران وجود دارد.

ادیب‌زاده در پایان به روانپزشکان قانونی پیشنهاد کرد که در نظریات خود خطاب به مراجع قضایی درج کنند که فرد معتاد، فرد بالغ و عاقلی است که تصرف‌ در اموالش عاقلانه نیست و سفیه محسوب می‌شود و حکم حجر وی صادر و از تصرف در اموالش محروم شود. ‌به این ترتیب دارایی او در اختیار خانواده و همسرش قرار خواهد گرفت^[۷۷].

۴-۴- تطبیق عنوان سفیه با فرد معتاد

همان طور که ذکر شد در تعاریفی که از فرد سفیه ارائه شده سه نکته ی اساسی قابل توجه و از نکات اساسی در تعریف سفیه است:

سفیه فرد عاقلی است؛

سفیه کسی است که تصرف او در اموالش عقلایی نیست؛

سفیه کسی است که مستمراً اموال خود را تضییع می کند.

و در فرد معتاد هر سه عنصر یافت می شود : زیرا اولاً اکثر معتادین افراد عاقل هستند ثانیاًً اموال خود را به جهت رسیدن به حالت نئشگی در امر غیر عقلایی که همان مصرف مواد مخدر است صرف می‌کنند و ثالثاً به جهت ماهیت اعتیاد به مواد مخدر این کار را مستمراً انجام می‌دهند .

البته ماده ی ۱۲۰۸ با این تعریف ناقصی از غیر رشید – که در واقع همان سفیه است ارائه داده است اما باز هم دو عنصر اساسی سفه در آن دیده می شود که هر دو عنصر در فرد معتاد به چشم می‌خورد « زیرا ‌در مورد هیچ معتادی نمی توان ادعا کرد که تصرفات او در امور مالی عاقلانه است چون اکثراً یا در حالت خماری به سر می‌برند و یا در حالت نئشگی یعنی اکثر اوقات در حالتی هستند که چیزی به جز مواد مخدر برای آن ها اهمیتی ندارد و در حالت خماری حاضرند که تمام دارایی خود را بدهند فقط برای به دست آوردن مقدار کمی از مواد مخدر تا نیاز کاذب آن ها را برطرف کند .

البته ممکن است این اشکال به نظر برسد که برخی از افراد با این که مدت طولانی از مواد مخدر مصرف می‌کنند، اما افرادی عادی هستند و تصرفات آن ها نیز در اموال خود عقلایی می‌باشد و چه بسا از مدیران ارشد اقتصادی یا سیاسی باشند .