الف- آهنگ پذیرش نوآوریها

ب- عادت غالب بر مردم ایران

آهنگ پذیرش نوآوریها

آهنگ پذیرش عبارت است از سرعت نسبی پذیرش نوآوری به وسیله اعضای نظام اجتماعی . معمولاً آهنگ پذیرش بر حسب تعداد گیرندگان نوآوری که در یک محدوده زمانی، نوآوری را می‌پذیرند اندازه گیری می شود.همیشه پس از ورود یک پدیده نو به عرصه جامعه عکس العملهای متفاوتی از سوی مردم در میزان و نحوه پذیرش انجام می پذیرد . افرادی سریعاً پذیرای این نوآوری شده و خود را با آن وفق می‌دهند و افرادی هم تمایل به حفظ حالت قبل و ۵۰ درصد افراد جامعه در مقابل نوآوریها مقاومت کرده و جزء مقاومت در برابر آن دارند . ‌بر اساس نظریه راجرز۲ و شومیکر ۳گروههای کُند پذیر و دیرپذیر می‌باشند و ۵۰ درصد دیگر افرادی هستند که به نسبت زودتر پذیرای آن نوآوری هستند .

شکل ١ : گروه بندی پذیرندگان بر اساس نوگرایی

این تقسیم بندی توسط شومیکر به صورت یک توزیع نرمال نشان داده شده است.از سوی دیگر بانکداری الکترونیک به عنوان یک پدیده نو در جامعه ایران مطرح است و عملاً بیش از یک دهه از ورود روش های الکترونیکی به سیستم بانکداری ایران نمی گذرد . استفاده از این خدمات که به عنوان یک پدیده نو و ارد عرصه بانکی ایران شده است، قطعاً به عنوان یک محصول وارداتی قلمداد می شود . اکنون باید پرسید در این بازه زمانی میزان ونحوه پذیرش آن به چه صورت بوده است ؟ و آیا سهم جمعیتی افراد زودپذیر و دیرپذیر در ایران موید نمودار شومیکر می‌باشد یا نه؟ این سوالی است که جواب آن در قسمت بعدی بررسی می شود.

• عادت غالب مردم ایران

با دقت در رفتار عموم مردم ایران به نظر می‌رسد که اکثریت آنان، افرادی هستند که انجام کارها، فعالیت‌ها، وظایف و یا حتی خواسته ها و مطالبات خود را در زمانهایی انجام می‌دهند که به مرحله اجبار رسیده باشند. یعنی برای انجام آن کار از لحاظ زمانی به لحظات آخر رسیده و مجبور به انجام آن فعالیت و یا اقدام در راستای مطالبه در خواستهای خود شده باشند. نمونه های زیادی از این ادعا در جامعه ما به چشم می‌خورد.

از آن جمله می توان به تمدید انواع مهلت ها برای ثبت نامها در برنامه های مختلف اشاره کرد . این موضوع یعنی تمدیدمهلت ها که واضح ترین دلایل این ادعاست بین تمامی طبقات جامعه به چشم
می‌خورد. از قشر دانش آموز و دانشجو تاکم سواد و بی سواد، پیر و جوان همگی به نحوی و در فعالیت‌های مخصوص به خود آگاهانه و یا ناآگاهانه دچار این موضوع می‌باشند . یعنی اینکه فعالیت‌های خود را در آخرین لحظات و زمانی که مجبور شوند انجام می‌دهند . تمدید مهلت ثبت نام برای کنکور، تمدید زمان تحویل کارت ورود به جلسه، تمدید مدت زمان انتخابات و رأی دادن، تمدید مهلت پرداخت عوارض، تمدید مهلت شرکت در قرعه کشی، تمدید مهلت تعویض پلاک خودرو و صدها نوع مثال عینی دیگر موید اینمطلب است که اکثریت مردم ما تا زمانی که مجبور به انجام فعالیتی نشده اند، آن کار یا وظیفه یا خواسته خود را انجام نمی‌دهند و فقط اجبار است که می‌تواند این گروه را در آخرین لحظات به تحرک و حرکت در مسیر انجام و قبول آن مطلب یاری کند . بیشترین تعداد مراجعه کننده به بانک‌ها برای پرداخت قبوض در روز آخرمهلت اعلام شده (روز پنجم ماهه ای زوج ) و زمانی است که به خاطر ترس از قطعی تلفن مجبور به پرداخت مبلغ قبض باشند انجام می‌گیرد . همان گونه که دیده
می شود بیشترین تعداد مراجعین پس به نظر می‌رسد که نمودار شومیکر برای جامعه ایران به صورت توزیع کاملاً نُرمال نبوده و این منحنی تا حدودی چوله به راست باشد . یعنی تعداد افراد دیرپذیر بیش از ۵۰ درصد جمعیت است که دلیل این امر همان عادت غالب بر مردم ایران یعنی انجام امور در مواقع اجبار (اصطلاحاً انجام امور در دقیقه ۹۰ ) می‌باشد.‌در مورد مطالعه موردی این تحقیق یعنی پرداخت الکترونیکی قبوض خدمات عمومی نیز وضعیت به همین منوال می‌باشد. یعنی اینکه بیش از نیمی از افراد جامعه، خود را با شرایط جدید یا همان پرداخت اینترنتی قبوض و یا تلفن بانک و … وفق نداده و کماکان حاضرند زحمت و هزینه انجام این کار را به صورت سنتی بر خود هموار کنند.

نمودار ١ : تعداد قبوض پرداختی تلفن در شعب بانک ملت

۱-۲-۱۷- چالش های توسعه بانکداری الکترونیک

توجه ‌و تاکید بر مزایا ومنافع بانکداری الکترونیک به تنهایی برای توسعه رویکردهای بانکداری الکترونیک کافی نیست بلکه برای بانک‌ها ضروری است که جریانات پس از توسعه بانکداری الکترونیک را نیز مورد توجه قرار دهند. برخی ‌از محققان در تحقیقات خود مباحث مربوط به پس از توسعه بانکداری الکترونیک را موردتوجه قرار داده‌اند.به عقیده آنان مباحثی از قبیل امنیت،عدم اعتماد مشتریان،هزینه ها و مشکلات نگهداری سایت‌ها ،موارد حقوقی و حفظ حریم شخصی مشتریان از جمله مواردی است که پس از توسعه سیستم های بانکداری الکترونیک می بایست به آن ها توجه شود. علاوه بر این بانکهادر توسعه سیستم های خود با چالش های دیگر ی نیز مواجه هستند که توجه به آن ها موفقیت سیستمهاراپس از راه اندازی درپی خواهد داشت(بیات،۱۳۸۱،ص۱۵)

علاوه بر مشکلاتی که پس از توسعه بانکداری الکترونیک بر سر راه سازمان هاقرار دارد مشکلات و مسائلی نیز وجوددارد که قبل از توسعه بانکداری الکترونیک مانع حرکت به سوی این رهیافت نوین بانکداری می‌گردد. مشکلاتی از قبیل عدم وجود زیر ساختهای مناسب ارتباطی و مخابراتی ،عدم وجود قوانین ومقررات و روش ها (زیر ساختهای حقوقی) عدم وجود تخصص کافی در بین کارکنان ،وجود شکاف بین بانکداری سنتی و بانکداری نوین ودخالتهای غیر اصولی افراد در این زمینه وجوددارد.(بیات ۱۳۸۱،ص۱۶)

۱-۲-۱۸- عدم وجود زیر ساختهای مناسب تکنولوژیکی

همان‌ طور که اشاره شد یکی از زیر ساختهای مهم در توسعه بانکداری الکترونیک زیر ساخت های تکنولوژیکی می‌باشد.به موازات توسعه فناوری سخت افزاری، نرم افزاری بسیاری نیز در زمینه امور مالی و بانکداری ارائه شده اند که هر روز ابداعات جدید در آن ها صورت می‌گیرد.

کشورهای در حال توسعه با بررسی خدمات بانکی کشورهای صاحب تکنولوژی و احتمالاً رسیدن ‌به این نتیجه که آن ها نیز می‌توانند با خریدسیستمهای پیشرفته اقدام به ارائه خدمات جدید در داخل کشور نمایند. یک چنین سیستمهایی را تهیه می نمایند ولی همان‌ طور که از تجربه کشورهایی همچون رمانی، استنباط می‌گردد معمولاً خلاف این موضوع اتفاق می افتد. اینگونه کشورها به سرعت اقدام به خرید قویترین و پیشرفته ترین سیستم‌ها بدون توجه به زیر ساختهای ارتباطی و فنی خودمی نمایند در حالی که زیر ساختهای موجود در این کشورها از خطوط ارتباطی بسیار ضعیفی برخوردار می باشد و این امر باعث گردیده حتی پیشرفته ترین سیستم‌ها هم نتوانند به خوبی در این کشورها قابلیت‌های خود را ارائه نمایند(Ferguson .2000.p.19).