“
۱ـ۱۳ـ۲ طبقه‌بندی اسناد بین‌المللی حقوق بشر
اسناد بین‌المللی حقوق بشری را بر مبنای گستره‌ی شمول آن ها و پوشش حمایتی نسبت به حقوق تمامی انسان‌ها به اسناد بین‌المللی حقوق بشری عام و اسناد بین‌المللی حقوق بشری خاص می‌توان تقسیم نمود. اسناد بین‌المللی عام حقوق بشری آن دسته از اسنادی هستند که گروه‌های خاصی را مدنظر نداشته و به حقوق همه انسان‌ها صرف نظر از تعلقات عرضی همچون جنسیت، مذهب، تابعیت و… می‌پردازد،[۲۹] نظیر اعلامیه جهانی حقوق بشر (۱۹۴۸).[۳۰] در مقابل این دسته از اسناد، اسناد بین‌المللی حقوق بشری خاص قرار دارند که گروه‌های خاصی را مورد پوشش حمایتی خود قرار می‌دهند. این اسناد در گروه‌های متنوعی قابل طبقه‌بندی هستند؛ زنان، پناهندگان، کودکان، مردمان بومی، اقلیت‌ها، معلولین، کارگران مهاجر، زندانیان و… از جمله گروه‌هایی هستند که موضوع این دسته از اسناد حقوق بشری قرار می‌گیرند.[۳۱] هر یک از این دو دسته اسناد از حیث ماهیت سندی، گاهی به صورت الزام آور و تحت عناوینی چون میثاق[۳۲] و کنوانسیون[۳۳] یا معاهده[۳۴] تنظیم می‌شوند و گاهی هم به اقتضای ماهیت ویژه حقوق بشری به صورت اسنادی غیر الزام آور تحت عنوان اعلامیه‌ها[۳۵] تدوین و تصویب می‌گردند. باید توجه داشت که اسناد مذبور گاهی دارای موضوع اختصاصی بوده و به طور خاصی به یک حق یا یک دسته از حقوق می‌پردازند و گاهی هم موضوعی عام را شامل شده و حقوق و آزادی‌های متنوع و مختلفی را شامل می‌شوند.
۱ـ۱۳ـ۳ پاره‌ای از اسناد بین‌المللی و معاهدات چند جانبه حقوق بشر
منشور ملل متحد و اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری (تاریخ الحاق ایران: ۱۹۴۵/۱۰/۱۶)
منشور بین‌المللی حقوق بشر.
ـ اعلامیه جهانی حقوق بشر (تاریخ الحاق ایران: ۱۹۴۸).
ـ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (تاریخ الحاق ایران: ۱۹۷۶/۳/۲۳).
ـ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی ـ اجتماعی و فرهنگی (تاریخ الحاق ایران: ۱۹۷۶/۱/۳).
ـ پروتکل اختیاری مربوط به میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی.
ـ دومین پروتکل اختیاری میثاق بین‌المللی حقوق سیاسی و مدنی به منظور الغای مجازات مرگ.
۱ـ۱۳ـ۴ اسناد اصلی بین‌المللی حقوق بشری و نهاد‌های ناظر بر آن ها
در مجموع ۹ معاهده اصلی بین‌المللی حقوق بشری موجود است. هر یک از این معاهدات کمیته‌ای از کارشناسان تشکیل داده‌اند تا بر نحوه اجرای مفاد آن از سوی کشورهای ملحق به آن معاهده نظارت کنند. نهاد ناظر در مورد دو پروتکل اختیاری میثاق حقوق مدنی و سیاسی، شورای حقوق بشر است. به برخی از این معاهدات پروتکل‌های اختیاری ضمیمه شده است.
۲۱ دسامبر ۱۹۶۵ کنوانسیون بین‌المللی رفع هر گونه تبعیض نژادی
۱۶ دسامبر ۱۹۶۶ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی
۱۸ دسامبر ۱۹۷۹ کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان
۱۶ دسامبر ۱۹۶۶ پروتکل اختیاری مربوط به میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی
۱۰ دسامبر ۱۹۹۹ پروتکل اختیاری کنوانسیون حذف کلیه اشکال تبعیض علیه زنان
منع تبعیض
ـ کنوانسیون بین‌المللی رفع هر گونه تبعیض نژادی (تاریخ الحاق ایران: ۱۹۶۸/۸/۲۹)
حقوق زنان
ـ کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان
ـ پروتکل اختیاری کنوانسیون حذف کلیه اشکال تبعیض علیه زنان
ـ اعلامیه حذف خشونت علیه زنان اعلام شده در قطعنامه ۱۰۴/۴۸ مورخ ۲۰ دسامبر ۱۹۹۳ مجمع عمومی
ـ اعلامیه حمایت از زنان و کودکان در شرایط اضطراری و مناقشه مسلحانه اعلام شده در قطعنامه (۲۹) ۳۳۱۸ مورخ ۱۴ دسامبر ۱۹۷۴
ازدواج
ـ کنوانسیون مربوط به رضایت با ازدواج، حداقل سن برای ازدواج و ثبت ازدواج‌ها
ـ توصیه درباره رضایت با ازدواج، حداقل سن برای ازدواج و ثبت ازدواج‌ها
کنفرانس‌های جهانی
ـ اعلامیه کنفرانس بین‌المللی حقوق بشر تهران
ـ اعلامیه کنفرانس جهانی زن، پکن
تعداد اسناد بین‌المللی حقوق بشری بسیار زیاد بوده و اسناد متنوع عام و خاص بین‌المللی در راستای ترویج توسعه، و حمایت از حقوق و آزادی‌های بشری به تصویب رسیده‌اند که برخی از مهمترین آن ها به شرح زیر می‌باشد.
اسنادی چون میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (۱۹۶۶)،[۳۶] میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (۱۹۶۶)،[۳۷] کنوانسیون منع و مجازات کشتار دسته جمعی (ژنوساید)،[۳۸] کنوانسیون بین‌المللی محو هر نوع تبعیض نژادی،[۳۹] کنوانسیون ضد شکنجه و رفتار یا مجازات خشن، غیرانسانی یا تحقیرآمیز[۴۰] و… را می‌توان در شمار مهمترین اسناد بین‌المللی حقوق بشری عام دانست که دارای ماهیتی الزام آور از حیث سندی میباشند.
کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض از زنان،[۴۱] کنوانسیون حقوق کودک[۴۲] و… نیز در شمار مهمترین اسناد بین‌المللی حقوق بشر خاص‌اند که دارای ماهیتی الزام آورند. به همین ترتیب اعلامیه جهانی حقوق بشر و اعلامیه‌ای درباره محو هر گونه نابردباری و تبعیض بر اساس مذهب یا عقیده و…[۴۳] را نیز می‌توان در قالب اسناد بین‌المللی حقوق بشری عامی دستهبندی نمود که از حیث ماهیت سندی غیر الزام آورند. اعلامیه رفع خشونت از زنان[۴۴] و اعلامیه مربوط به حقوق اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زمانی[۴۵] و…. نیز در زمره اسناد بین‌المللی حقوق بشری خاصی‌اند که دارای ماهیتی غیر الزام آور هستند.
هر یک از این اسناد دارای جایگاه ممتاز و ویژهای در عرصه حقوق بشری بوده و هر یک در جهت توجه به اصول و اهداف خاص حقوق بشری و تضمین و حمایت از حقوق انسان‌ها به طور عام یا حمایت از گروه‌های خاص بشری تدوین و تصویب شده‌اند و در برخی از آن ها سازوکارهایی جهت نظارت بر رعایت و اجرای حقوق تدارک دیده شده و برخی از آن ها نیز فاقد چنین سازوکاری میباشند.[۴۶]
۱ـ۱۴ معرفی اجمالی اسناد بین‌المللی حقوق بشر
۱ـ۱۴ـ۱ منشور ملل متحد(۱۹۴۵)[۴۷]
این سند نخستین سند بین‌المللی حقوق بشر جدید محسوب می‌شود که در قالب یک مقدمه و ۸۵ ماده تدوین یافته و به تصویب رسیده است. در ماده ۱ آن که اهداف سازمان ملل بیان شده، تشویق و احترام به حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همگان به عنوان یکی از اهداف سازمان ملل بیان گردید.[۴۸] همچنین تعهدات اساسی سازمان ملل و دولت‌های عضو برای دستیابی به این اهداف در مواد۵۵ و ۵۶ منشور آمده و بند ۱ ماده ۱۳ و بند ۲ ماده ۶۲ و ماده ۶۸ منشور نیز به حقوق بشر پرداخته و مجمع عمومی و شورای اقتصادی ـ اجتماعی را موظف به انجام مطالعات و تشکیل کمیسیون‌ها و ارائه توصیه هایی در جهت تحقق حقوق بشر نموده است.
۱ـ۱۴ـ۲ اعلامیه جهانی حقوق بشر(۱۹۴۸)
“
